KE debatowała z organizacjami rolniczymi o przyszłości rolnictwa w Europie
23.09.2020 -
W dniach 16 i 17 września miały miejsce posiedzenia Prezydium COGECA, a także wspólne Copa i Cogeca poświęcone m. in. sprawom nowych ram finansowych Wspólnej Polityki Rolnej, wystąpieniu Przewodniczącej Ursuli von der Leyen oraz Zielonemu Ładowi. W spotkaniach uczestniczyli m. in. Lukas Visek członek gabinetu wykonawczego Fransa Timmermansa oraz Volfgang Butcher, dyrektor generalny DG Agri. Przypomnijmy, że obecnie Polska posiada tylko jednego przedstawiciela w Prezydencji i jest to Agnieszka Maliszewska, pierwsza wiceprezydent COGECA.
- To były dwa bardzo intensywne, ale też bardzo ważne dni, podczas których omówiono najważniejsze kwestie dotyczące sektora rolniczego, szczególnie spółdzielczości rolniczej - mówi Agnieszka Maliszewska. - Zaczynając od niezwykle ważnego orędzia Pani Przewodniczącej, podczas którego dowiedzieliśmy się o zwiększonych ambicjach klimatycznych, w tym także założeń dla rolnictwa, po dążenia komisji w zakresie znakowania produktów, wspierania produkcji ekologicznej, a kończąc na niewiadomych o WPR.
Podczas swojego przemówienia (16.09.2020) przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen ogłosiła, że Komisja zamierza wykorzystać moment "budowania świata, w którym chcemy żyć", intensyfikując działania w zakresie zmiany klimatu i innowacji cyfrowych, walki z rasizmem i dyskryminacją, zapewnienia godnych płac minimalnych oraz zwiększenia uprawnień unijnych agencji zdrowia publicznego.
Przewodnicząca zaproponowała podniesienie celu Unii Europejskiej w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych (GHG) do 2030 r. z co najmniej 40% do "co najmniej 55%".
Wniosek swój opiera na ocenie wpływu Komisji. Całość materiału znajduje się w załączeniu, zaś kwestie dotyczące rolnictwa na str. 19-22.
Przewodnicząca zapewniła, że w analizie "przyjrzano się dogłębnie każdemu sektorowi", aby określić "jak szybko moglibyśmy się posunąć" i jak można to zrobić "w odpowiedzialny sposób", przypominając jednocześnie, że Fundusz sprawiedliwego przejścia będzie wspierał regiony, w których przejście na gospodarkę ekologiczną będzie trudniejsze i bardziej kosztowne.
Uczestniczący w spotkaniu COGECA Lukas Visek, odnosząc się do kwestii zaproponowanych większych ambicji w zakresie ochrony środowiska powiedział, że rolnictwo europejskie musi być zrównoważone. Dodał, że takie jest oczekiwanie konsumentów. Zdaniem organizacji konsumenckich dwie trzecie konsumentów chce zmian, chce jeść więcej warzyw i roślin produkowanych w taki sposób by konsumenci znali historię produktu. Zapowiedział, że jeszcze w 2022 r. wejdzie obowiązek znakowania z przodu opakowania informacją o tym, czy produkt wyprodukowany został zgodnie z zachowaniem zasady zrównoważoności.
„Chcemy dać konsumentom możliwość nabywania produktów takich jakich szukają” - powiedział Visek. Jego zdaniem odsetek wegetarian i wegan stale rośnie, wobec tego należy konsumentom zabezpieczyć taką żywność, model zrównoważoności musi być jednym z kierunków rozwoju przedsiębiorstw rolniczych.
Z kolei dyrektor DG Agri Pan Butcher podkreślał, że przedstawiane stanowiska i współpraca z COGECA jest niezwykle ważne w okresie kształtowania nowych ram Wspólnej polityki rolnej. Przy okazji spotkania dyskutowano na temat środków finansowych zapewniających wsparcie dla rolnictwa. Spółdzielcy podkreślali, że w okresie pandemii zapewniali ciągłość produkcji i dostawy żywności dla Europejczyków. Mówili też, że wiele gospodarstw rolnych oraz przetwórców nie przetrwało w sytuacji kryzysowej. Dlatego tak ważne jest, by teraz wspierać dodatkowymi środkami spółdzielczość Europejską.
O środkach naprawczych związanych z COVID-19 mówiła też w swoim wystąpieniu Przewodnicząca. Ogłosiła, że Komisja będzie dążyć do pozyskania 30% z 750 mld EUR, które zamierza pożyczyć na rynkach finansowych za pomocą zielonych obligacji. Według niej, plan naprawczy, w którym 37% wydatków zostanie przeznaczonych bezpośrednio na cele Europejskiego Zielonego Ładu, powinien również inwestować w "latarnie morskie projektów europejskich o największym wpływie”.
Zdaniem Przewodniczącej im bardziej Unia będzie zmierzać w kierunku niskoemisyjnego modelu gospodarczego, tym ważniejsze stanie się posiadanie mechanizmu dostosowania do emisji dwutlenku węgla na jej granicach zewnętrznych: "Węgiel musi mieć swoją cenę, ponieważ natura nie może już jej płacić. To dostosowanie emisji dwutlenku węgla na granicach powinno stanowić zachętę dla producentów zagranicznych i importerów europejskich do ograniczenia emisji dwutlenku węgla, przy jednoczesnym zapewnieniu równych szans i zgodności z zasadami WTO" - stwierdziła von der Leyen.
Rolnicy już w wielu obszarach swojej działalności prowadzą praktyki sprzyjające środowisku. Po to, by zachęcić do jeszcze większych starań w tym zakresie, Komisja musi zwiększać wsparcie finansowe dla rolnictwa.
Next Generation EU
Z całości 750 mld EURO, tylko niewielka część (7,5 mld EURO) przeznaczona jest na rolnictwo. Prawdopodobnie jeszcze mniej, niż pierwotnie zapowiadano otrzyma z tego Polska.
Przypomnijmy, że:
Next Generation EU jest tymczasowym, jednorazowym instrumentem awaryjnym służącym wyłącznie jako odpowiedź na kryzys i w celu odbudowy. Środki przekazane zostaną państwom członkowskim w celu wsparcia inwestycji oraz reform, o których mowa w krajowych programach odbudowy. W instrumencie tym nie przewidziano współfinansowania. Niemniej rezerwy dla gwarancji budżetowych mogą być zapewnione na rzecz danego programu unijnego w wysokości do dobrowolnych zobowiązań państw członkowskich, zapewniając spłatę środków zapożyczonych przez Unię. Okres trwania instrumentu naprawczego będzie wynosił trzy lata (zamiast zaproponowanych przez Komisję czterech). Wygaśnie on 31 grudnia 2023 r. Wszystkie zobowiązania prawne muszą zostać podjęte do 31 grudnia 2023 r., a związane z nimi płatności będą zrealizowane do 31 grudnia 2026 r. Kwoty niewykorzystane w okresie stosowania zasady N+3 w latach 2021-2023 będą umorzone.
Podczas wideospotkania z dyrektorem DG Agri poruszano kwestie WPR. W nowych wieloletnich ramach finansowych widoczne są spadki. Ostateczne porozumienie ws. WPR na lata 2021-2027 stanowi 1,0743 bln EURO wyrażone w cenach z 2018 roku. Co w praktyce oznacza, że jest to 5,3 % mniej niż zakładano we wstępnym wniosku z maja 2018 roku.
Przy czym KE zakłada, że rolnicy muszą prowadzić teraz gospodarkę bardziej zrównoważoną, przy ograniczonej ilości stosowanych środków ochrony roślin, zaplanowanym 10% odłogowaniu oraz z zachowaniem wszelkich obowiązków nakładach na nich przez strategię od pola do stołu i bioróżnorodności.
Niezwykle ważnym elementem jest teraz opracowanie narodowych strategii i jest to w gestii każdego Państwa Członkowskiego. Tylko na podstawie tych strategii państwa będą mogły rozpocząć wydatkowanie tych środków.
W kwestii handlu zagranicznego wystąpienie von der Leyen opierało się na znaczeniu wpisanego w zasady wielostronnego systemu, który pozostaje otwarty pomimo napięć w handlu i który jest narzędziem większej sprawiedliwości społecznej. "Nie ma wątpliwości, że Europa musi zająć jasne stanowisko i działać szybko w sprawach międzynarodowych", stwierdziła, że potrzeba ożywienia i zreformowania systemu wielostronnego nigdy nie była bardziej nagląca.
Kolejnym elementem wystąpienia był Brexit. Zdaniem KE Zjednoczone Królestwo nie może "jednostronnie zmienić" treści umowy o odstąpieniu od umowy, która była negocjowana "linia po linii przez 3 lata”.
Ze swojej strony ambasadorzy UE w Komitecie Stałych Przedstawicieli (Coreper) podsumowali stan negocjacji z Michelem Barnierem. Ogólnym przesłaniem tej dość krótkiej dyskusji było zachowanie spokoju i uniknięcie odpowiedzi na to, co UE-27 uważa za "prowokację" z Londynu w sprawie umowy o odstąpieniu od umowy, jak podało europejskie źródło.
Jeśli chodzi o COREPER, Michel Barnier powtórzył również pozostałe punkty w dyskusjach na temat przyszłych stosunków (równe szanse, rybołówstwo), ale otworzyłby dodatkową elastyczność w harmonogramie, ponieważ jego zdaniem UE-27 mogłaby przedłużyć o tydzień termin osiągnięcia porozumienia, który jest obecnie wyznaczony na połowę października. Termin ten jest jednak nadal krótki i według niektórych delegacji konieczne będzie dysponowanie czasem na konsultacje z Parlamentem Europejskim, ale także, być może, z parlamentami krajowymi.
Następna aktualizacja przedstawiona przez Michela Barniera odbędzie się wraz z ministrami UE 22 września, na posiedzeniu Rady do Spraw Ogólnych.
Ogólna charakterystyka europejskich obszarów wiejskich
Obszary wiejskie mają wyjątkową pozycję w Unii Europejskiej. Stanowią 44% terytorium Europy. W niektórych państwach członkowskich zajmują nawet 80% powierzchni. Są w centrum kluczowych rodzajów działalności takich jak rolnictwo, leśnictwo czy biogospodarka. To od nich zależy też kształt typowych cech unijnego krajobrazu. Jednakże obszary wiejskie zamieszkuje ledwie nieco ponad ćwierć (28,0%) ludności 28 krajów UE. Ponieważ rolnictwo stanowi jedno z kluczowych źródeł zatrudnienia w obszarach wiejskich, warto zauważyć, że mamy tutaj do czynienia ze spadkiem liczby pracowników. W latach 2005-2013 liczba rolników zmniejszyła się z 14 mln do 10 mln w przeciągu zaledwie 8 lat.
W prawie wszystkich regionach wiejskich można zaobserwować starzenie się ludności. Struktura wieku w rolnictwie również nie sprzyja zaangażowaniu młodych ludzi: rolnicy poniżej 40 roku życia stanowią jedynie 11%. W Europejskim sektorze rolnym dominują osoby starsze, zwłaszcza w przypadku rolniczek - ze statystyk wynika, że tylko 4,9% rolników to kobiety poniżej 35 roku życia. A z danych za rok 2016 widać, że kobiety zarządzają ok. 30% gospodarstw w UE. W 2015 r. w grupie w wiekowej od 30 do 34 lat jedynie nieco ponad ćwierć (27,9 %) ludności 28 krajów Unii zamieszkujących obszary wiejskie zdobyła wykształcenie wyższe. W większości państw członkowskich, które dołączyły do UE w 2004 r. lub później odnotowano większe ryzyko ubóstwa i wykluczenia społecznego wśród ludności wiejskiej niż w miastach czy na przedmieściach.
Internet szerokopasmowy: w 2016 r. dostęp do internetu na co dzień miało mniej niż dwie trzecie (62%) ludności 28 krajów UE mieszkającej na obszarach wiejskich. Co ważniejsze na 47% obszarów wiejskich mieszkańcy nie mają dostępu do szybkiego internetu szerokopasmowego. Na 12% tych terenów dostępu do internetu nie ma w ogóle. W 2015 r. potrzeby w zakresie opieki zdrowotnej ok. 4,2% ludności 28 krajów Unii zamieszkującej obszary wiejskie nie były zaspokojone.
Jak wyraźnie wykazano powyżej, obszary wiejskie cechuje szereg potencjalnych konkretnych niedogodności. Są to chociażby: mniejszy wybór możliwości w zakresie edukacji i pracy; utrudniony dostęp do usług publicznych czy transportu, utrudniony dostęp do internetu szerokopasmowego, brak miejsc, gdzie organizuje się wydarzenia społeczne i kulturalne oferujących sposoby spędzania wolnego czasu. Przykłady można mnożyć.
Obszary te jednak mierzą się z wyjątkowym wyzwaniem. Wraz z pogłębianiem się podziału między miastem a wsią i przeprowadzaniem się obywateli do miast, obszary wiejskie doświadczają odpływu siły roboczej i potencjału. Tracą przez to swoje szanse na przyszłość. W związku z tym na wsiach zanikają też podstawowe usługi, bo wraz ze spadkiem liczby ludności popyt na nie maleje. Niemniej jednak, obszary wiejskie nadal są bardzo ważną podporą społeczną i gospodarczą - również w UE. Nie tylko dostarczają wysokiej jakości żywność i zasoby, lecz również udostępniają krajobraz kulturowy wykorzystywany do celów rekreacyjnych. Przepaść między miastem a wsią powinna zachęcić decydentów do spojrzenia na sytuację każdej ze stron i jej zasypania. Symbioza między obszarami miejskimi a wiejskimi musi zdobyć uznanie i należy stworzyć sprzyjające jej warunki na każdym poziomie - w mieszkalnictwie, energetyce, zatrudnieniu, usługach, turystyce - aby tworzyła wielowymiarowe interakcje niosące korzyści każdemu. Wszystko to pokazuje, że społeczności wiejskie zasługują na szczególną uwagę przy przygotowywaniu krajowych strategii rozwoju. Pobudzanie i ułatwianie dodatkowych inwestycji w sektorze ma kluczowe znaczenie.
Oznacza to również, że obszarom wiejskim należy się szczególna uwaga przy opracowywaniu unijnych polityk. Ponieważ stanowią one główną przestrzeń działań dla rolników i spółdzielni rolniczych, ich potrzeby i wkład zasługują na odpowiednie miejsce w strategiach.
Deklaracja z Cork 2.0 z 2016 r. jasno uwypukla potrzebę zareagowania na wyzwania, z którymi zmagają się obszary wiejskie. Widać również, że musimy sprawić, by dalej były one atrakcyjnym miejscem do życia i pracy poprzez zapewnianie dostępu do usług oraz możliwości dla obywateli mieszkających na wsi, a także pobudzanie przedsiębiorczości w dziedzinach tradycyjnie związanych z wsią czy nowych sektorach gospodarki. Biorąc pod uwagę Europejski Zielony Ład oraz niedawne skutki pandemii Covid-19, oczywistym jest, że obszary wiejskie będą potrzebowały jeszcze więcej uwagi i wsparcia, by utorować drogę do podniesienia się z kryzysu i postawienia kroku ku lepszej przyszłości.
Jako część Europejskiego Zielonego Ładu, długoterminowa wizja dla obszarów wiejskich powinna w najbliższych latach wytyczać kierunek dla obszarów wiejskich. Z drugiej strony, nie wolno zapomnieć, że obszary wiejskie w UE nie są identyczne. Podejście uniwersalne nie powinno być stosowane w tym przypadku. Dlatego też należałoby dostosować cele Europejskiego Zielonego Ładu do cech charakteryzujących poszczególne państwa członkowskie, biorąc pod uwagę tempo dostosowywania się i konieczność zapewnienia wszystkim równych warunków. Aby rolnicy i spółdzielnie rolno-spożywcze znalazły się w centrum tej wizji trzeba pamiętać o pewnych kluczowych aspektach.
(23.09.2020 za portalspozywczy.pl/PIM)
