Kryteria wyboru odpowiedniej technologii oczyszczania ścieków mleczarskich
Zmieniające się w ostatnich latach w Polsce prawo dotyczące ochrony środowiska w coraz większym stopniu obejmuje zagadnienia związane z oczyszczaniem ścieków. Restrykcyjne egzekwowanie nieprzestrzegania wymaganych przepisów poprzez odpowiednie organy sprawiło, iż zakłady mleczarskie zostały postawione przed dość trudnym zagadnieniem modernizacji swoich oczyszczalni. Dodatkowo prawo nakazuje mleczarniom, które przez wiele lat nie zajmowały się tym problemem, nie tylko oczyścić swoje ścieki, ale także wprowadzić nowy system gospodarowania osadami ściekowymi.
Niezależnie czy mamy do czynienia z budową nowej oczyszczalni, czy też rozbudową istniejącego obiektu, wybór odpowiedniego systemu zależy od wielu czynników. Przede wszystkim powinniśmy prowadzić bieżącą kontrolę jakości ścieków powstających w zakładzie. Niezależnie od tego czy ściek jest ściekiem przemysłowym, czy zakwalifikowanym jako komunalny (zgodnie z definicją zawartą w ustawach o odpadach Dz. U. 2013, 21, z późn. zm. oraz o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków Dz. U. 2001, 72, 747 z późn. zm.). W celu uniknięcia problemu wynikającego z przyjęcia złych założeń projektowych, już na samym początku powinna być prowadzona przez zakład ciągła i dokładna analiza ilościowo-jakościowa ścieków. Tutaj oczywiście ma znaczenie nie tylko określenie ChZT, BZT5 i zawiesiny, ale również pozostałych parametrów, takich jak zawartość azotu, fosforu oraz tłuszczów. Istotne znaczenie mają także badania powstających osadów: ilość i jakość.
Kolejnym czynnikiem, mającym istotny wpływ na kierunek modernizacji, jest sprecyzowanie zakładanego typu produkcji, jaki będzie prowadzony w najbliższych latach. Powinniśmy postarać się sprecyzować obecny i planowany profil produkcji. Jest to istotne, ponieważ z każdego typu zakładu odprowadzane są różne wielkości i rodzaje zanieczyszczeń. Największymi stężeniami zanieczyszczeń wyrażonych wskaźnikiem (ChZT) charakteryzują się ścieki pochodzące z produkcji serów i twarogów. Bardzo istotny wpływ na stężenie zanieczyszczeń ma również wykorzystanie serwatki bądź jej zrzut do ścieków. Ścieki z serwatką charakteryzują się nawet czterokrotnie większym stężeniem ChZT niż ścieki bez jej udziału.
W obecnych czasach bardzo istotne ograniczenie, przy stosowaniu wielu rozwiązań technologicznych, stanowi również dostępność terenu. Zakłady chcące się intensywnie rozwijać, otoczone zabudową miejską bądź gruntami, których nie można wykupić, natrafiają na problem braku miejsca, co jest znacznym ograniczeniem. Szczególnie jest to widoczne przy budowie klasycznych komór oczyszczania tlenowego. W takich przypadkach ważne jest, aby proponowane obiekty technologiczne zajmowały jak najmniejszą powierzchnię, a modernizacja i rozbudowa oczyszczalni uwzględniała wykorzystanie w jak największym stopniu infrastruktury już istniejącej. Znane są technologie umożliwiające ograniczenie budowy komór tlenowych. W takim przypadku możemy uniknąć ogromnych kosztów.
Przy wyborze odpowiedniej technologii należy również zwrócić uwagę na możliwości końcowego zagospodarowania i unieszkodliwiania powstających osadów ściekowych. Powinniśmy posiadać analizę prawną pod kątem zmieniających się wymagań. Należy uwzględnić szykowane zmiany prawne dotyczące gospodarki ściekami jak również powstającymi w wyniku ich oczyszczania osadami. Niewątpliwie ogromną rolę odgrywają również aspekty związane z nakładami inwestycyjnymi, jednak z biegiem czasu ważniejsze stają się sposób oraz koszty eksploatacji, a także wspomniane aspekty prawne. Błędne decyzje będą skutkowały problemami w kilkunastoletnim okresie eksploatacji oczyszczalni ścieków. Jako przykład, który niebawem bezpośrednio dotknie zakłady mleczarskie posiadające własne oczyszczalnie ścieków, jest wspomniana wcześniej ustawa o odpadach. W art. 96 ust. 4 upoważnia ona na stosowanie komunalnych osadów ściekowych (a osady mleczarskie są kwalifikowane jako komunalne), „jeżeli są one ustabilizowane oraz przygotowane odpowiednio do celu i sposobu ich stosowania, w szczególności przez poddanie ich obróbce biologicznej, chemicznej, termicznej lub innemu procesowi, który obniża podatność komunalnych osadów ściekowych na zagniwanie i eliminuje zagrożenie dla środowiska lub życia i zdrowia ludzi”. Dodatkowo rozporządzenie Ministra Gospodarki „w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu”. (Dz. U. 2013, poz. 38) w par. 6 ust. 4, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2016 roku wprowadza zakaz wysypywania na pola osadów o określonej wartości energetycznej pow. 6 MJ/kg sm. Z dostępnych danych wynika, iż osady, w tym także te powstające w zakładach przemysłu spożywczego, posiadają wartość od 8 do 21,5 MJ/kg sm.
Tym samym ustawodawca zachęca wytwórców osadów do wykorzystywania ich na cele energetyczne. Warto, aby osoby odpowiedzialne w zakładach za gospodarkę odpadową oraz ściekową taki dokument posiadały. W świetle przytoczonych aspektów przed dokonaniem wyboru tempa i drogi modernizacji gospodarki ściekowej i osadowej w zakładzie należy przeprowadzać dokładną analizę proponowanych i wprowadzanych na rynek rozwiązań uwzględniając zmieniające się prawo.
dr Władysław Janikowski
