Pakiet migracyjny UE-przyjęto pięć kluczowych rozporządzeń
22.12.2023 -
Nastąpił przełom w reformie unijnego systemu azylowego i migracyjnego w Radzie i Parlamencie Europejskim. Hiszpańska prezydencja Rady i Parlament Europejski osiągnęły porozumienie w sprawie podstawowych elementów politycznych pięciu kluczowych rozporządzeń, które gruntownie zmienią unijne ramy prawne dotyczące azylu i migracji.
UE wywiązuje się ze swojej obietnicy poprawy systemu azylowego i migracyjnego. Obywatele w całej UE chcą, aby ich rządy poradziły sobie z wyzwaniem związanym z migracją, a dzisiejszy dzień jest dużym krokiem w tym kierunku. Reforma ta jest kluczowym elementem układanki. UE jest jednak nadal zaangażowana w eliminowanie pierwotnych przyczyn migracji, współpracując z krajami pochodzenia i tranzytu oraz przeciwdziałając pladze przemytu migrantów -powiedział Fernando Grande-Marlaska Gómez, hiszpański minister spraw wewnętrznych.
Pięć aktów prawnych UE uzgodnionych przez prezydencję hiszpańską i Parlament dotyczy wszystkich etapów zarządzania azylem i migracją, począwszy od kontroli przesiewowej migrantów o nieuregulowanym statusie po ich przybyciu do UE, pobierania danych biometrycznych, procedur składania i rozpatrywania wniosków o azyl, które również wzmacniają prawa osób ubiegających się o azyl, przepisów określających, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl, poprzez współpracę i solidarność między państwami członkowskimi, aż po sposoby radzenia sobie z kryzysem sytuacje kryzysowe, w tym przypadki instrumentalizacji migrantów.
Nowe przepisy, gdy zostaną przyjęte, zwiększą skuteczność europejskiego systemu azylowego i zwiększą solidarność między państwami członkowskimi, odciążając te państwa członkowskie, do których przybywa najwięcej migrantów.
Rozporządzenie w sprawie procedur azylowych
Rozporządzenie o procedurach azylowych ustanawia wspólną procedurę, której państwa członkowskie muszą przestrzegać, gdy ktoś ubiega się o ochronę międzynarodową. Upraszcza ona ustalenia proceduralne i ustanawia standardy w zakresie praw osób ubiegających się o azyl, w tym prawa do bezpłatnej porady prawnej w postępowaniu administracyjnym. Rozporządzenie określa również jasne obowiązki wnioskodawców w zakresie współpracy z organami w trakcie całej procedury.
Procedura graniczna
Rozporządzenie w sprawie azylu wprowadza obowiązkową procedurę graniczną w celu szybkiej oceny na granicach zewnętrznych UE, czy wnioski o udzielenie azylu są nieuzasadnione lub niedopuszczalne. Osoby objęte procedurą azylową na granicy nie są upoważnione do wjazdu na terytorium państwa członkowskiego. Będą oni również musieli przebywać na granicy zewnętrznej lub w strefach tranzytowych lub w ich pobliżu lub w innych wyznaczonych miejscach na terytorium danego kraju (zgodnie z gwarancjami i warunkami określonymi w dyrektywie w sprawie warunków przyjmowania).
Procedura graniczna ma zastosowanie, gdy osoba ubiegająca się o azyl składa wniosek na przejściu granicznym na granicy zewnętrznej, po zatrzymaniu w związku z nielegalnym przekroczeniem granicy oraz po zejściu na ląd po operacji poszukiwawczo-ratowniczej na morzu. Procedura jest obowiązkowa dla państw członkowskich, jeśli wnioskodawca stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego, wprowadził organy w błąd, podając fałszywe informacje lub zatajając informacje, a także jeśli wnioskodawca ma obywatelstwo, a wskaźnik przyznawania azylu nie przekracza 20%. Małoletni bez opieki będą wyłączeni z procedury granicznej, chyba że stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa.
Wprowadza się system ustalania priorytetów w celu wyjaśnienia, które kategorie wniosków muszą być traktowane priorytetowo przy podejmowaniu decyzji o dopuszczeniu do procedury granicznej. Priorytetowo należy traktować rozpatrywanie wniosków małoletnich wnioskodawców i członków ich rodzin. Państwa członkowskie muszą również wprowadzić mechanizm monitorowania przestrzegania praw podstawowych w odniesieniu do procedury granicznej.
Odpowiednia pojemność
Państwa członkowskie muszą zapewnić odpowiednie zdolności w zakresie przyjmowania i zasobów ludzkich, które umożliwiłyby im w dowolnym momencie przeprowadzenie procedury granicznej i wykonanie decyzji nakazujących powrót w odniesieniu do określonej liczby wniosków.
Na poziomie UE ta odpowiednia pojemność wynosi 30 000. Odpowiednia przepustowość każdego państwa członkowskiego zostanie ustalona na podstawie wzoru uwzględniającego liczbę przypadków nielegalnego przekroczenia granicy i odmów wjazdu w okresie trzech lat. Maksymalna liczba wniosków o azyl, które państwo członkowskie jest zobowiązane rozpatrzyć w ramach procedury granicznej w ujęciu rocznym, będzie czterokrotnie większa od jego odpowiedniego limitu przepustowości.
Koncepcja bezpiecznego państwa trzeciego
Organy rozstrzygające właściwe do rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej mogą odrzucić wniosek jako niedopuszczalny, jeżeli zastosowanie ma koncepcja bezpiecznego kraju trzeciego. Państwo trzecie może zostać uznane za bezpieczny kraj trzeci tylko wtedy, gdy spełniony jest ścisły wykaz kryteriów. Na przykład należy zagwarantować osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową i jej wolność oraz chronić ją przed wydaleniem. Istotne jest również, aby między wnioskodawcą a danym państwem trzecim istniał związek, na podstawie którego udanie się do tego państwa byłoby dla niego uzasadnione.
Rozporządzenie w sprawie zarządzania azylem i migracją
Zmiana przepisów dublińskich
Rozporządzenie w sprawie zarządzania azylem i migracją zastąpi obecne rozporządzenie dublińskie. Rozporządzenie dublińskie określa przepisy określające, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl (i które może prowadzić do przekazania osoby ubiegającej się o azyl do innego państwa członkowskiego niż to, w którym zamieszkuje). AMMR doprecyzuje kryteria odpowiedzialności i uprości zasady przekazywania osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową.
Zgodnie z nowym rozporządzeniem osoby ubiegające się o azyl muszą ubiegać się o azyl w państwie członkowskim pierwszego wjazdu lub legalnego pobytu. Jeśli jednak spełnione są określone kryteria, inne państwo członkowskie może stać się odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl. Zgodnie z umową, jeśli wnioskodawca posiada dyplom (nie starszy niż 6 lat) instytucji edukacyjnej państwa członkowskiego UE, to państwo członkowskie będzie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Ponadto kryterium mające na celu łączenie wnioskodawców z członkami ich rodzin zostanie rozszerzone, tak aby obejmowało ono, oprócz członków rodziny korzystających z ochrony międzynarodowej, również tych, którzy przebywają w danym państwie na podstawie unijnego zezwolenia na pobyt długoterminowy, stali się obywatelami oraz nowo narodzone dzieci.
Strategie krajowe i unijne
Państwa członkowskie muszą wdrożyć strategie krajowe, aby zapewnić sobie zdolność do prowadzenia skutecznego systemu azylu i migracji, który będzie zgodny z prawem UE i międzynarodowymi zobowiązaniami prawnymi. Aby zapewnić spójne podejście do planów krajowych, Komisja opracuje własną pięcioletnią europejską strategię zarządzania azylem i migracją.
Zapobieganie nadużyciom i wtórnym ruchom
Rozporządzenie ogranicza podstawy ustania lub przeniesienia odpowiedzialności pomiędzy państwami członkowskimi. Ogranicza to możliwości wyboru przez wnioskodawcę państwa członkowskiego, w którym składa wniosek, i w ten sposób zniechęca do wtórnych przepływów (kiedy migrant opuszcza kraj, do którego przybył po raz pierwszy, w celu poszukiwania ochrony lub stałego przesiedlenia gdzie indziej).
Nowe rozporządzenie zmodyfikowało terminy trwania odpowiedzialności państwa za rozpatrzenie wniosku:
państwo członkowskie pierwszego wjazdu będzie odpowiedzialne za wniosek o azyl przez 20 miesięcy, co stanowi wzrost w porównaniu z obecnymi 12 miesiącami jeżeli pierwsze wejście następuje w następstwie akcji poszukiwawczo-ratowniczej na morzu, okres odpowiedzialności wynosi 12 miesięcy jeżeli państwo członkowskie odrzuci wnioskodawcę w procedurze granicznej, jego odpowiedzialność za tę osobę wygaśnie po 15 miesiącach (w przypadku ponownego złożenia wniosku). Jeżeli kraj chce przekazać osobę do państwa członkowskiego, które faktycznie za tę osobę odpowiada, a ona ucieka (np. ukrywając się, aby uniknąć przekazania), po trzech latach odpowiedzialność zostanie przeniesiona na przekazujące państwo członkowskie.
Aby uprościć obecną złożoną procedurę ponownego przyjęcia, mającą na celu przekazanie wnioskodawcy z powrotem do państwa członkowskiego odpowiedzialnego za jego wniosek, nowe rozporządzenie w sprawie zarządzania azylem i migracjami wprowadza proste i szybsze powiadomienie o ponownym przyjęciu. Procedura ta zostanie zastosowana, gdy odpowiedzialność zostanie już ustalona i można ją łatwo zweryfikować w systemie Eurodac.
Nowy mechanizm solidarności
Aby zrównoważyć obecny system, w którym kilka państw członkowskich jest odpowiedzialnych za zdecydowaną większość wniosków o azyl, ustanowiony zostanie nowy mechanizm solidarności. Nowe zasady łączą obowiązkową solidarność mającą na celu wsparcie państw członkowskich, które nie są w stanie poradzić sobie z liczbą nielegalnych przyjazdów na ich terytorium, z elastycznością dla państw członkowskich w zakresie wyboru ich wkładów. Wkłady te obejmują relokację osób ubiegających się o azyl i beneficjentów ochrony międzynarodowej, wkłady finansowe, w tym w państwach trzecich, lub alternatywne środki solidarności, takie jak rozmieszczenie personelu lub środki skupiające się na budowaniu potencjału. Państwa członkowskie mają pełną swobodę co do rodzaju solidarności, jaką wnoszą. Żadne państwo członkowskie nie będzie zobowiązane do przeprowadzania relokacji. Wdrażanie mechanizmu solidarności będzie koordynować unijny koordynator solidarności.
Będzie obowiązywać minimalna roczna liczba relokacji z państw członkowskich, z których większość osób wjeżdża do UE lub składa wnioski do państw członkowskich mniej narażonych na takie przyjazdy. Liczbę tę ustalono na 30 000, natomiast minimalna roczna liczba wkładów finansowych zostanie ustalona na 600 milionów euro. W razie potrzeby liczby te można zwiększyć, przy czym uwzględnione zostaną również sytuacje, w których nie przewiduje się potrzeby solidarności w danym roku.
Aby zrekompensować ewentualnie niewystarczającą liczbę zadeklarowanych relokacji, kompensacja odpowiedzialności będzie dostępna jako środek solidarnościowy drugiego poziomu na rzecz państw członkowskich korzystających z solidarności. Oznacza to, że wnoszące wkład państwo członkowskie przejmie odpowiedzialność za rozpatrywanie wniosków o azyl osób, które w normalnych okolicznościach podlegałyby przekazaniu do odpowiedzialnego państwa członkowskiego (państwa członkowskiego korzystającego). Program ten stanie się obowiązkowy, jeżeli zobowiązania do relokacji nie zaspokoją 60% całkowitych potrzeb określonych przez Radę na dany rok lub nie osiągną liczby określonej w rozporządzeniu (30 000).
Kontrola przesiewowa migrantów o nieuregulowanym statusie
Kolejnym filarem paktu jest rozporządzenie w sprawie kontroli przesiewowej. Jej celem jest wzmocnienie kontroli osób na granicach zewnętrznych. Zapewnia również szybką identyfikację właściwej procedury – takiej jak powrót do kraju pochodzenia lub rozpoczęcie procedury azylowej – w przypadku gdy dana osoba wjeżdża do UE, nie spełniając odpowiednich warunków wjazdu.
Kontrola przesiewowa obejmie identyfikację, kontrolę stanu zdrowia i bezpieczeństwa, a także pobranie odcisków palców i rejestrację w bazie danych Eurodac. Powinna być przeprowadzana w pobliżu granic zewnętrznych przez okres maksymalnie 7 dni.
Rozporządzenie będzie miało zastosowanie do osób, które zostały zatrzymane w związku z niedozwolonym przekroczeniem granicy zewnętrznej drogą lądową, morską lub powietrzną, osób sprowadzonych na ląd w wyniku operacji poszukiwawczo-ratowniczej na morzu oraz osób, które złożyły wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej na przejściach granicznych na granicach zewnętrznych lub w strefach tranzytowych, ale nie spełniają warunków wjazdu. Dotyczy to również osób zatrzymanych na terytorium UE, które uniknęły kontroli na granicach zewnętrznych (w tym drugim przypadku kontrola przesiewowa powinna zostać przeprowadzona w ciągu 3 dni).
Osoby poddawane kontroli przesiewowej nie są upoważnione do wjazdu na terytorium państwa członkowskiego i muszą pozostawać do dyspozycji organów w miejscu kontroli przesiewowej. Mogą oni zostać umieszczeni w ośrodku detencyjnym zgodnie z warunkami i gwarancjami określonymi w obowiązującym prawodawstwie UE.
Rada i Parlament Europejski uzgodniły, że państwa członkowskie będą musiały wprowadzić niezależny mechanizm monitorowania przestrzegania praw podstawowych podczas kontroli przesiewowej.
Eurodac: tworzenie biometrycznej bazy danych migracji
Rada i Parlament porozumiały się również w sprawie rozszerzenia bazy danych daktyloskopijnych Eurodac. Aktualizacja rozporządzenia Eurodac umożliwi skuteczniejsze zwalczanie nielegalnego przemieszczania się i monitorowanie ścieżek osób ubiegających się o azyl i osób o nieuregulowanym statusie w całej UE. W szczególności zmiany, na które zgodzili się współprawodawcy, umożliwiają rejestrację poszczególnych osób ubiegających się o azyl zamiast wniosków. Umożliwi to organom lepszą identyfikację osób składających wiele wniosków. Dzięki temu łatwiej będzie zidentyfikować państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl i prześledzić wtórne przepływy.
Rozszerzenie systemu Eurodac
Eurodac zostanie rozszerzony o dodatkowe dane biometryczne, takie jak wizerunki twarzy. Inne dane osobowe, które będą gromadzone, obejmują imię i nazwisko osoby, datę urodzenia, obywatelstwo oraz datę i miejsce złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Oprócz przechowywania danych osób ubiegających się o azyl baza danych obejmie również osoby, które przebywają w danym kraju nielegalnie, które wjechały do UE nielegalnie, a także osoby sprowadzone na ląd w wyniku operacji poszukiwawczo-ratowniczych.
Gromadzenie danych biometrycznych stanie się obowiązkowe dla osób, które ukończyły co najmniej sześć lat, w porównaniu z 14 latami zgodnie z obecnymi przepisami.
Rejestracja osób korzystających z tymczasowej ochrony
Współprawodawcy uzgodnili też propozycję państw członkowskich, by rejestrować osoby korzystające z tymczasowej ochrony. Rejestrowanie danych osób korzystających z tymczasowej ochrony w Eurodac, a nie w systemach rejestracji ad hoc, zapewni im korzystanie z zabezpieczeń i ochrony określonych w niniejszym rozporządzeniu, w szczególności w odniesieniu do ograniczonego okresu zatrzymywania danych.
Ten nowy przepis nie będzie miał zastosowania do ukraińskich uchodźców korzystających z tymczasowej ochrony w ramach obecnego systemu.
Współprawodawcy zgodzili się również, że Eurodac powinien być wykorzystywany do wspierania wdrażania programów przesiedleń. Programy te zapewniają legalne i bezpieczne drogi do ochrony w UE. Zgodnie z uzgodnionymi postanowieniami osoby przesiedlone w ramach krajowych lub unijnych programów przesiedleń będą zatem rejestrowane w systemie Eurodac.
Wykorzystanie Eurodac przez organy ścigania
Kolejna aktualizacja dotyczy rejestrowania gróźb dla bezpieczeństwa państwa członkowskiego. W pewnych okolicznościach konieczne będzie odnotowanie, czy po przeprowadzeniu kontroli bezpieczeństwa okaże się, że dana osoba może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego kraju.
Ponadto organy ścigania będą mogły korzystać z bazy danych Eurodac w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym lub innym poważnym przestępstwom, ich wykrywania lub prowadzenia dochodzeń w ich sprawie. Zgodnie z nowymi przepisami organy ścigania będą mogły uzyskać dostęp do Eurodac w celu konsultacji bez uprzedniej kontroli w krajowych bazach danych i w zautomatyzowanych systemach identyfikacji daktyloskopijnej innych państw członkowskich.
Okres przechowywania danych
Podobnie jak ma to miejsce w obecnych ramach, dane dotyczące osób ubiegających się o ochronę międzynarodową będą przechowywane w systemie Eurodac przez 10 lat. Współprawodawcy zgodzili się również, że nie należy przechowywać żadnych danych statystycznych, które będą przechowywane w sposób zanonimizowany.
Wsparcie dla państw członkowskich znajdujących się w sytuacji kryzysu migracyjnego
Piąta część paktu to nowa ustawa, która ustanawia ramy umożliwiające państwom członkowskim reagowanie na sytuacje kryzysowe w dziedzinie azylu i migracji. Z jednej strony byłyby one uprawnione do dostosowania niektórych przepisów, na przykład dotyczących rejestracji wniosków o azyl lub procedury azylowej na granicy. Z drugiej strony kraje te będą mogły zwrócić się do UE i jej państw członkowskich o środki solidarności i wsparcia.
Te wyjątkowe środki i to wsparcie solidarnościowe wymagają zezwolenia Rady. Proponowana nowa ustawa zawiera również zasady postępowania w sytuacjach, w których migranci są instrumentalizowani do celów politycznych, tj. podmioty z państwa obcego wykorzystują przepływy migracyjne do prób destabilizacji UE i jej państw członkowskich.
Wyjątkowe środki w sytuacjach kryzysowych
W sytuacji kryzysowej lub spowodowanej działaniem siły wyższej państwa członkowskie mogą zostać upoważnione do odstąpienia od niektórych przepisów dotyczących procedury azylowej i procedury powrotu. W tym sensie, między innymi, rejestracja wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej może zostać zakończona nie później niż cztery tygodnie po ich złożeniu, a nie w ciągu 7 dni, co zmniejsza obciążenie przeciążonych administracji krajowych. W sytuacji kryzysowej państwo członkowskie może też wnioskować o zmianę kryteriów rozpatrywania wnioskodawcy w procedurze granicznej (np. podwyższenie progu związanego ze wskaźnikiem przyznawania azylu do 50%).
Kolejnym wyjątkiem jest sytuacja, w której państwa członkowskie w sytuacji kryzysowej nie musiałyby przyjmować z powrotem osób ubiegających się o azyl z innego kraju UE, do czego byłyby zobowiązane w normalnych okolicznościach.
Solidarność z krajami znajdującymi się w sytuacji kryzysowej
Państwo członkowskie znajdujące się w sytuacji kryzysowej może zwrócić się do innych państw UE o składki solidarnościowe. Wkłady te są podobne do tych uzgodnionych w ramach AMMR, tj. relokacja osób ubiegających się o azyl lub osób korzystających z ochrony międzynarodowej z państwa członkowskiego znajdującego się w sytuacji kryzysowej do państw członkowskich wnoszących wkład, kompensacja odpowiedzialności i wkłady finansowe lub alternatywne środki solidarnościowe.
(22.12.2023 za ppr.pl)
