Promocja polskiej żywności za granicą. Czy jest skuteczna?
03.02.2022 -
NIK ocenił działania na rzecz promocji polskiej żywności za granicą podejmowane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Dyrektora Generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. W latach 2017-2020 polski eksport artykułów rolno-spożywczych wzrósł o ponad 6 mld EUR, czyli o ok. 22%.
W ostatnich latach polskie produkty rolno-spożywcze stają się coraz bardziej popularne na rynkach zagranicznych. W 2019 r. Polska była 15. największym eksporterem produktów rolno-spożywczych na świecie i odpowiadała za ponad 2% światowego oraz niemal 6% unijnego eksportu produktów rolnych. Do wzrostu eksportu i konsumpcji polskich artykułów rolno-spożywczych za granicą przyczyniają się przede wszystkim skuteczne działania informacyjno-promocyjne.
Promocja produktów rolno-spożywczych
Obszar promocji produktów rolno-spożywczych został już dwukrotnie objęty kontrolą NIK - w latach 2009 i 2016. W obydwu przypadkach Izba pozytywnie oceniła działania skontrolowanych podmiotów w tym zakresie. Jednak kontrola funduszy promocji produktów rolno-spożywczych z 2016 r. wykazała, że Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie przyjęło strategii w zakresie promocji artykułów rolno-spożywczych. Poza tym nie określono mierników podejmowanych działań informacyjno-promocyjnych, co znacznie utrudniało ocenę ich skuteczności. W wyniku kontroli NIK, w listopadzie 2017 r., Ministerstwo przyjęło do realizacji Strategię promocji żywności MRiRW.
W latach 2018-2021 Najwyższa Izba Kontroli po raz kolejny wzięła pod lupę promocję polskiej żywności za granicą, tym razem koncentrując się na skuteczności działań realizowanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) oraz Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Ich działania dotyczyły przede wszystkim organizacji zagranicznych wystaw i targów, na których promowano polską żywność wysokiej jakości pod hasłem Polska Smakuje. Ponadto MRiRW i KOWR aranżowały misje gospodarcze i handlowe, misje przyjazdowe zagranicznych importerów do Polski, rozmowy biznesowe B2B, wizyty studyjne i seminaria, a także zajmowały się publikacją materiałów promocyjnych. Podejmowane przedsięwzięcia opierały się na założeniach określonych w Strategii promocji żywności MRiRW oraz w innych dokumentach strategicznych dotyczących promocji gospodarczej Polski. W ocenie NIK działania MRiRW i KOWR na rzecz promowania polskiej żywności za granicą były skuteczne.
Eksport rolno-spożywczy
Według danych GUS, w latach 2017-2020 wartość eksportu artykułów rolno-spożywczych wzrosła o 6,2 mld EUR, czyli o ponad 22%. Pomimo wystąpienia pandemii w 2020 r. sprzedaż towarów rolno-spożywczych za granicę osiągnęła rekordowy poziom 34 mld EUR, tj. o 2,2 mld EUR wyższy niż rok wcześniej, a począwszy od 2004 r. wartość tego eksportu wzrosła ponad 6-krotnie.
Produkty rolno-spożywcze były eksportowane z Polski przede wszystkim do krajów UE. Wartość eksportu na te rynki przekroczyła 27 mld EUR, co oznaczało wzrost o 5% w stosunku do 2019 r. Głównym partnerem handlowym Polski były Niemcy (¼ wartości polskiego eksportu rolno-spożywczego), Wielka Brytania, Holandia, Francja, Włochy i Czechy. Natomiast do krajów trzecich w 2020 r. wyeksportowano produkty rolno-spożywcze o wartości 6,8 mld EUR (wzrost o 17% w stosunku do 2019 r.).
Zbadane wydatki na promocję polskiej żywności za granicą dokonane zostały w sposób celowy i gospodarny, zgodnie z przeznaczeniem oraz z przepisami prawa. W latach 2018-2021 (do 30 września) łączne wydatki związane z działaniami promującymi polską żywność za granicą wyniosły prawie 117,3 mln zł, z czego środki publiczne stanowiły kwotę ok. 87,8 mln zł, a środki prywatne niecałe 29,5 mln zł.
Większość, tj. prawie 71% (ponad 82,8 mln zł) wydatków na promocję polskiej żywności za granicą, poniesiono w latach 2018–2019. Taka sytuacja wynikała z niewykonania planu wydatków w 2020 r. i niskiego wykonania planu wydatków w pierwszej połowie 2021 r. w związku z pandemią COVID-19. Międzynarodowe imprezy targowo-wystawiennicze były często odwoływane lub przekładane na późniejsze terminy. Większości stacjonarnych stoisk narodowych z udziałem przedsiębiorców, pokazów i degustacji kulinarnych, a także tradycyjnych misji handlowych i misji przyjazdowych nie zorganizowano ze względu na pandemiczne obostrzenia. W stosunku do 2019 r. liczba wydarzeń promujących polską żywność w 2020 r. spadła ponad dwukrotnie.
W ramach badania prawidłowości i skuteczności działań informacyjno-promocyjnych dotyczących promocji polskiej żywności wysokiej jakości kontrolerzy NIK zbadali pięć postępowań o udzielenie zamówienia publicznego na łączną kwotę zawartych umów ok. 1,4 mln zł. Przedmiotem zbadanych postępowań była organizacja lub zabudowa stoisk informacyjno-promocyjnych w Nowym Jorku, Hong-Kongu, Wielkiej Brytanii i Wilnie oraz zabudowa wspólnego stoiska MRiRW i KOWR w Singapurze. W ocenie NIK wykonawcy zrealizowali swoje usługi prawidłowo i w terminie, a Ministerstwo zapłaciło za te usługi terminowo i w kwocie przewidzianej umową. W jednym przypadku – dotyczącym zabudowy wspólnego stoiska MRiRW i KOWR w Singapurze - nie doszło do wykonania umowy, ponieważ wydarzenie zostało odwołane ze względu na pandemię COVID-19.
W celu wspierania marketingu rolnego, wzrostu spożycia i promocji produktów rolno-spożywczych, utworzono fundusze promocji produktów rolno-spożywczych. Na działania promocyjne, informacyjne, udział w zagranicznych targach i wystawach poniesiono z tych funduszy koszty łącznie ponad 48,6 mln zł.
NIK negatywnie o KOWR
NIK negatywnie oceniła fakt, iż KOWR nie opracował wieloletniego planu zagranicznych działań promocyjno-informacyjnych. W ocenie NIK brak takiego planu mógł negatywnie wpłynąć na ciągłość i spójność działań wspierających rozwój wymiany handlowej sektora rolno-spożywczego z zagranicą. Należy podkreślić, że jeszcze przed zakończeniem kontroli Dyrektor Generalny KOWR przekazał do zatwierdzenia Ministrowi RiRW ramowy plan działań promocyjno-informacyjnych do 2024 r.
NIK zwróciła uwagę, że w Strategii promocji żywności MRiRW opracowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie określono mierników realizacji celów. Ponadto MRiRW nie przeprowadziło badania wizerunkowego ex post polskich produktów żywnościowych, czyli oceny wizerunku polskich artykułów rolno-spożywczych po wdrożeniu Strategii promocji żywności. Zdaniem Izby, ze względu na brak mierników oraz badań ex post, pełna ocena realizacji celów określonych w Strategii nie była możliwa. Oznacza to, że pozostaje aktualne ustalenie NIK z ostatniej kontroli: nieokreślenie mierników uniemożliwia całościową ocenę podejmowanych działań promocyjnych.
Minister RiRW przekazał Izbie swoje stanowisko do Informacji o wynikach kontroli, z którego wynika, że określenie mierników realizacji celów Strategii jest dla resortu dużym wyzwaniem. Obecnie MRiRW prowadzi analizę, która ma wykazać, czy takie mierniki mogą zostać zdefiniowane i czy jest to działanie zasadne.
W wyniku kontroli NIK skierowała wniosek do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o określenie w Strategii promocji żywności mierników realizacji założonych celów, które umożliwią ocenę poziomu skuteczności i efektywności długookresowych działań na rzecz promocji polskiej żywności za granicą.
(03.02.2022 za portalspozywczy.pl)
