Przepisy Single-Use Plastics (SUP) to trudności interpretacyjne
19.12.2023 -
Przedsiębiorcy podlegający pod nowe przepisy związane z tworzywami sztucznymi jednorazowego użytku zobowiązani są do złożenia sprawozdania w odpowiednim dla nich zakresie do 15 marca 2024. Wcześniej, bo już od 1 stycznia pojawiają się nowe obowiązki opłatowe - mówi Anna Wibig, partner associate w Zespole Akcyzy i ESG Deloitte, doradczyni podatkowa.
Tymczasem niektóre przedsiębiorstwa nie dokonały jeszcze analizy regulacji związanych z tworzywami sztucznymi jednorazowego użytku. Duża część rynku jest w trakcie przeglądów nowych obowiązków, które wydłużają się z uwagi na trudności interpretacyjne.
Zmiana ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (dalej „nowelizacja SUP”), wdrażająca w Polsce przepisy związane z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (dalej „Dyrektywa”, „Dyrektywa Plastikowa”, „Dyrektywa SUP”), spowodowała konieczność weryfikacji przez bardzo dużą grupę przedsiębiorców podlegania pod nowe obowiązki. Wprowadzane zobowiązania zgodnie z założeniem organów UE, a także polskiego ustawodawcy mają przyczynić się do rozwiązania problemu, jakim jest generowanie coraz większych ilości odpadów tworzyw sztucznych oraz przedostawanie się odpadów z tworzyw sztucznych do środowiska, w szczególności do środowiska morskiego. W Dyrektywie Plastikowej podkreślono, że skupia się ona na tych produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które są najczęściej znajdowane na plażach w Unii (w dużej mierze opakowania produktów spożywczych), a także narzędziach połowowych i produktach wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych.
Zamiar dość precyzyjnego wytypowania produktów/opakowań/odpadów podlegających nowym przepisom spowodował z jednej strony duże zróżnicowanie produktów objętych zobowiązaniami (od opakowań produktów spożywczych, przez balony i artykuły higieniczne po papierosy), zaś z drugiej - indywidualny charakter i brak wyczerpującego wykazu produktów objętych przepisami. W efekcie należy przyznać, że zarówno sama Dyrektywa SUP, jak i jej transpozycja do polskiego prawa nie w każdym przypadku jest jasna i oczywista, przez co firmy nie wiedzą, jakie nowe zobowiązania na nich ciążą - mówi Anna Wibig
Kogo i jakich branż dotyczy dyrektywa SUP
Przepisy ograniczające stosowanie tworzyw sztucznych w dużej mierze dotyczą szeroko pojętej branży spożywczej. Wśród przedsiębiorców z dużym prawdopodobieństwem podlegających pod nowe zobowiązania można wyróżnić firmy działające m.in. w specjalnościach:
- gastronomia, kawiarnie, restauracje, fast food, catering,
- przekąski słodkie/słone różnego rodzaju (np. cukierki, ciastka, batony, chipsy, paluszki, orzeszki, bakalie, lody, gumy do żucia),
- zdrowa żywność,
- desery,
- sosy/pasty,
- owoce/warzywa,
- soki/napoje
- branża mleczarka.
Pytania o podleganie pod obowiązki mogą również pojawiać się w przedsiębiorstwach działających w „nieintuicyjnych” dla przepisów SUP branżach, takich jak: przetwórstwo mięsne/rybne, alkohole czy wszystkie inne specjalności oferujące napoje, żywność czy przekąski przeznaczone do bezpośredniego spożycia z opakowania wykonanego w całości lub w części z tworzywa sztucznego. Istotne jest podkreślenie, że przedmiotowo przepisom SUP podlegają nie tylko typowe produkty czy opakowania kojarzone z plastikiem, ale również np. różnego rodzaju opakowania wielomateriałowe składające się w jakiejś części z tworzywa sztucznego (nie określono dolnego progu zawartości tworzywa sztucznego). Przykładami mogą być popularne kartony do soków, napojów, płynnej żywności czy kubki z tektury powlekane cienką warstwą tworzywa sztucznego.
Rozstrzygnięcie o podleganiu (lub nie) pod przepisy SUP jest trudnym i często wieloetapowym procesem. Wymaga m.in. zbadania czy dane opakowanie lub produkt spełnia definicję produktu jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, do czego jest wykorzystywane czy który podmiot w łańcuchu spełnia definicję wprowadzającego. Oprócz przeanalizowania ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (dalej „ustawa produktowa” – do niej zaimplementowano trzon przepisów SUP), pewną wskazówką przy pracach interpretacyjnych może być treść Dyrektywy SUP i przygotowanych do niej wytycznych Komisji Europejskiej. Nie należy zapominać, że dokumenty te nie mają charakteru prawa wprost obowiązującego w Polsce i mogą nie być brane pod uwagę przy ocenie przepisów ustawy produktowej przez upoważnione organy. Tymczasem polskie przepisy implementujące SUP nie rozstrzygają wielu szczegółowych kwestii, ocenę pozostawiając przedsiębiorcy. Natomiast konsekwencje błędów mogą być bardzo istotne. W praktyce oprócz ryzyka zaległości w opłatach i kar administracyjnych wiążą się z ryzykiem reputacyjnym dla firmy, zwłaszcza w temacie tak medialnym jak odpowiedzialność za powstawanie odpadów z tworzyw sztucznych - mówi Piotr Grodkiewicz, menedżer w Zespole Akcyzy i ESG Deloitte
Czas na zdiagnozowanie wpływu nowych regulacji na dany biznes w zasadzie minął. Przepisy w zakresie rejestrowym i ewidencyjnym już obowiązują, a kolejne (m.in. opłatowe) wchodzą w życie od 1 stycznia 2024 r.
Co to oznacza w praktyce?
Niewątpliwie przedsiębiorcy używający tworzyw sztucznych potrzebują zdiagnozowania swojej sytuacji w kontekście realizowania nowych obowiązków i wypracowania odpowiednich procedur (ewidencja, rozliczanie obowiązków, wymiana informacji w łańcuchu dostaw). W sytuacjach budzących wątpliwości rozwiązaniem może być uzyskanie wiążącej dla organów interpretacji indywidualnej na podstawie art. 34 Prawa Przedsiębiorców.
Interpretacje indywidualne dotyczące podlegania pod przepisy SUP w branży spożywczej
Na podstawie danych ze stron urzędów marszałkowskich można stwierdzić, że z wnioskiem o interpretację indywidualną zwracały się firmy prowadzące zróżnicowaną działalność związaną w sposób mniej lub bardziej bezpośredni z branżą spożywczą. Tak szeroki zakres biznesów występujących o opinię organów pozwala zobaczyć, w jak w różnych dziedzinach regulacje SUP muszą zostać zaadresowane. Interpretacje indywidualne zostały dotychczas wydane dla przedsiębiorców: świadczącego usługi hotelowe, gastronomiczne i cateringowe (problematyka m.in. oznaczania produktów SUP logo danego podmiotu oraz zlecania usług miedzy podmiotami), drukarni wykonującej druk na opakowaniach spożywczych i higienicznych, sieci handlowej (marka własna, użycie własnego logo na zamawianych kubkach, import/wewnątrzwspólnotowe nabycie), producentów produktów śniadaniowych, dystrybutorów owoców i przekąsek różnego rodzaju, sklepu internetowego (sprzedaż kubków) oraz cateringu w postaci diety pudełkowej.
Analiza interpretacji (mimo ich indywidualnego charakteru) może prowadzić do kilku ogólnych wniosków dla branży spożywczej. Wszystkie wydane interpretacje dotyczyły pośrednio lub bezpośrednio opakowań produktów spożywczych. Przedsiębiorcy pytali jedynie o dwa typy obowiązków przynoszących najwięcej trudności interpretacyjnych: opłatę od użytkownika końcowego, tzw. „opłatę konsumencką” oraz opłatę na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, tzw. „opłata coroczna” lub „opłata producencka”. Problematyka poruszana w interpretacjach dotyczyła m.in.: specyfiki produktu spożywczego i jego opakowania, a także sposobu jego spożycia. Poza tym wątpliwości budziło ustalenie faktycznego użytkownika końcowego, definicji przedsiębiorcy jako podmiotu podlegającego pod przepisy SUP w szczególności w kontekście zlecania produkcji i używania logo danego podmiotu, działalności w łańcuchu dostaw/franczyzie, importu i wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów (produktów w rozumieniu Ustawy produktowej ale również „produktów końcowych” w rozumieniu zapakowanych towarów), specyfiki pakowanych towarów oraz liczby porcji, sprzedaży przez Internet, pojęcia jednostki gastronomicznej, jednostki handlu detalicznego oraz jednostki handlu hurtowego, możliwości „szacowania” opłaty.
Wśród wydanych interpretacji można doszukiwać się również pewnych niespójności. Pojawiły się wykładnie, które prezentują odmienny pogląd organu na wydawałoby się bardzo podobny stan faktyczny. Dodatkowo jedna z interpretacji posiłkowała się argumentacją nieobowiązywania w Polsce wprost przepisów Dyrektywy Plastikowej, odwołując się jedynie do przepisów krajowych, podczas gdy inne posiłkowały się argumentacją związaną z Dyrektywą i wytycznymi do niej - zauważa Piotr Grodkiewicz
Co zaleca w tej sytuacji Deloitte?
Interpretacja ustawy produktowej w zakresie obowiązków SUP spędza sen z powiek wielu firmom z branży spożywczej. Co zatem zrobić krok po kroku, jeśli jesteśmy na etapie rozpoczęcia przeglądu obowiązków SUP lub nasza analiza utkwiła w martwym punkcie? W oparciu o nasze doświadczenia, a także obserwując decyzje podejmowane na rynku przez przedsiębiorców i organy, zalecamy:
Krok 1
Dokładna identyfikacja działalności w zakresie podlegania pod przepisy SUP. Należy ustalić m.in. czy występuje przedmiot, czynność i podmiot zobowiązany do rozliczania obowiązków związanych z tworzywami sztucznymi jednorazowego użytku. Na tym etapie pomocne może być zadanie i znalezienie odpowiedzi na pytania, takie jak: Czy jestem przedsiębiorcą wprowadzającym do obrotu produkty SUP w rozumieniu definicji ustawowych? Czy stosowane opakowania spełniają definicję pojemników na żywność, paczek/owijek, pojemników na napoje? Jak dokonać rozróżnienia kategorii stosowanych opakowań? Czy zlecam produkcję pod własnym znakiem towarowym innym podmiotom lub dokonuję importu/WNT?
Krok 2
Wyjaśnienie wątpliwości. Przepisy SUP w naturalny sposób budzą wiele pytań i wątpliwości. Pomocna w tym zakresie może okazać się dokładna lektura przepisów krajowych i europejskich, obserwacje rynkowe czy konsultacja z doradcą zewnętrznym. Bardzo dobrym sposobem zabezpieczenia prawidłowej realizacji obowiązków w przypadku niejasności jest wystąpienie i uzyskanie interpretacji indywidualnej. Interpretacja indywidualna będzie jednak skuteczna tylko dla opisanego w niej stanu faktycznego.
Krok 3
Realizacja obowiązków, z zachowaniem terminów wejścia w życie poszczególnych przepisów. W przypadku podlegania pod przepisy SUP, należy m.in. zadbać o: uzyskanie/aktualizację wpisu w BDO, prowadzenie wymaganych ewidencji, rozliczenia finansowe, finansowanie publicznych kampanii edukacyjnych, pozyskanie niezbędnych danych i sprawozdawczość.
Warto podkreślić, że z uwagi na konieczność prowadzenia ewidencji i sprawozdawczości za rok 2023 oraz wejście w życie obowiązków „opłatowych” od początku roku 2024, grudzień jest ostatnim momentem na wdrożenie odpowiednich procedur w firmie w tym zakresie bądź na wystąpienie o własną interpretację indywidualną. Dotychczas wydane interpretacje pokazują, że przy wnioskowaniu o interpretację ważne jest odpowiednie przeanalizowanie i zredagowanie wniosku, co wymaga świadomości przepisów i występujących sytuacji faktycznych. Interpretacja indywidualna udzielona na właściwie przemyślany wniosek jest bardzo skutecznym narzędziem, które daje ochronę w przypadku przyjętych rozwiązań potwierdzonych przez Marszałka - dodaje Anna Wibig
(19.102.2023 za Roman Wieczorkiewicz, portalspozywczy.pl)
