Wody podziemne, możliwości zmniejszenia rocznych opłat za usługi wodne

17 czerwca 2018 r.

Nowe Prawo Wodne – jak mniej stracić na zmianach

EKSPERT RADZI

Jan Marjanowski – były pracownik Politechniki Gdańskiej, były wieloletni prezes zarządu CBW UNITEX Sp. z o.o. w Gdańsku i większościowy współwłaściciel spółki. W swoim dorobku naukowym jest autorem, współautorem 41 patentów i wzorów użytkowych oraz ponad 75 artykułów zamieszczonych w czasopismach naukowo-technicznych z dziedziny uzdatniania wody, korozji i zapobiegania tworzeniom się osadów z wody. Obecnie jest właścicielem firmy Przedsiębiorstwo MARCOR i prezesem zarządu MARCOR Sp. z o.o.

Powszechność opłat za usługi wodne

Nowe „Prawo wodne” obowiązuje od 1 stycznia br. i zostało wprowadzone ustawą z dnia 20 lipca 2017 roku (Dz.U. poz.1566). Ustawa powoduje istotne zmiany w dotychczasowym systemie gospodarowania wodami w Polsce. Jedną z zasadniczych różnic jest powszechność i nieuchronność opłat za usługi wodne oraz zasada zwrotu kosztów za usługi wodne. Wprowadzenie takiej zasady ma skutkować stworzeniem w naszym kraju efektywnego i skutecznego systemu finansowania całej gospodarki wodnej. Zatem pobieranie wód ze środowiska i ich odprowadzanie wiąże się, dla korzystającego ze środowiska, z opłatami. Całością gospodarki wodnej na terenie kraju zarządza Państwowe Gospodarstwo Wodne „Wody Polskie”.

Wprowadzony w prawie wodnym katalog usług wodnych obejmuje praktycznie wszystkie podmioty, które mogą korzystać z wód w sposób szczególny. Zgodnie z postanowieniami nowego prawa wodnego, opłaty za usługi wodne wynikają z dwóch składowych:

• opłaty stałej za potencjalną możliwość poboru wód ze środowiska lub odprowadzenia do środowiska wód,
• opłaty zmiennej za rzeczywiste korzystanie z wód.

Wody podziemne, na których autor artykułu się skupił, a z których korzystają głównie zakłady spożywcze, podlegają takim samym regułom opłat. Wody powierzchniowe stanowią mały procent wykorzystania w zakładach spożywczych.

Jakość wody w przemyśle spożywczym

Jakość wody w przemyśle spożywczym powinna spełniać wymogi jak dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wg aktualnego rozporządzenia Ministra Zdrowia (obecnie RMZ z dnia 7 grudnia 2017 roku (Dz.U. poz.2294)). Trzy bardzo ważne parametry jakościowe wody w przemyśle spożywczym, które powinny zostać spełnione, wg ww. rozporządzenia, to:

• zawartość żelaza poniżej 200 µg/l,

• zawartość manganu poniżej 50 µg/l,

• zawartość jonu amonowego poniżej 0,5 mg/l.

Stawki opłat za usługi wodne. Co ma wpływ na opłatę?

W przypadku poboru wód podziemnych opłata składa się z opłaty stałej i zmiennej. Wysokość opłaty jest uzależniona od ilości pobranej wody oraz jej przeznaczenia, a także udokumentowanych zasobów wód podziemnych.

Wysokość opłaty stałej ustalana jest w pozwoleniu wodnoprawnym (ew. pozwoleniu zintegrowanym) na podstawie algorytmów określonych w ustawie. Najprościej ujmując, opłata ta będzie iloczynem jednostkowej stawki, czasu i maksymalnej ilości wody, która może być pobrana na podstawie pozwolenia. Natomiast wysokość opłaty zmiennej ustalana będzie jako iloczyn jednostkowej stawki opłaty i ilości pobranej wody.

Górne jednostkowe stawki za pobór wód w formie opłaty stałej zostały określone przez art. 274 ustawy i obowiązują w okresie przejściowym do 31.12.2019 roku zgodnie z art. 561. Stawki te są jeszcze uzależnione od dostępnych zasobów wodnych i wynoszą:

• za pobór wód podziemnych – 500 zł/dobę za 1 m³/s – za określony w pozwoleniu wodno-prawnym lub pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wód, jeżeli pobór wód nie jest większy niż 10% dostępnych zasobów wód podziemnych,

• za pobór wód podziemnych – 1000 zł/dobę za 1 m³/s – za określony w pozwoleniu wodno-prawnym lub pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wód, jeżeli pobór wód jest większy niż 10% i nie jest większy niż 30% dostępnych zasobów wód podziemnych,

• za pobór wód podziemnych – 2000 zł/dobę za 1 m³/s – za określony w pozwoleniu wodno-prawnym lub pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wód, jeżeli pobór wód jest większy niż 30% dostępnych zasobów wód podziemnych.

Stawki opłaty stałej zostały zmniejszone od 01.01.2020 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2017 roku (Dz.U. poz. 2502) i wyniosą (§ 2 RRM):

• za pobór wód podziemnych – 100 zł/dobę za 1 m³/s – za określony w pozwoleniu wodno-prawnym lub pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wód, jeżeli pobór wód nie jest większy niż 10% dostępnych zasobów wód podziemnych,

• za pobór wód podziemnych – 200 zł/dobę za 1 m³/s – za określony w pozwoleniu wodno-prawnym lub pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wód, jeżeli pobór wód jest większy niż 10% i nie jest większy niż 30% dostępnych zasobów wód podziemnych,

• za pobór wód podziemnych – 400 zł/dobę za 1 m³/s – za określony w pozwoleniu wodno-prawnym lub pozwoleniu zintegrowanym maksymalny pobór wód, jeżeli pobór wód jest większy niż 30% dostępnych zasobów wód podziemnych.

Wysokość górnej stawki opłaty zmiennej wg ustawy art. 274 u.1 p. 2, w ramach pozwolenia wodnoprawnego lub pozwolenia zintegrowanego, wynosi 0,70 zł za 1 m³ pobranych wód podziemnych.

Zgodnie z art. 277 ustawy ostateczna wysokość opłat zostanie określona w Rozporządzeniu Rady Ministrów. Wysokość górnej stawki opłaty zmiennej, wg RRM z dn. 22.12.2017 roku, weszła w życie z dniem 01.01.2018 roku i będzie obowiązywać do 31.12.2019 roku. Stawka ta, dla wody pobieranej do celów produkcji spożywczej, a także dla osobno wymienionego celu produkcji napojów, wynosi 0,097 zł za 1 m³ pobranych wód podziemnych.

Wg autora należy się liczyć z podniesieniem opłaty zmiennej za pobór wód podziemnych od 2020 roku, być może nawet do górnej stawki opłaty zmiennej określonej ustawą, tj. do 0,70 zł za 1 m³ pobranych wód podziemnych.

Zgodnie z § 5 u.2 RRM z dnia 22 grudnia 2017 roku wprowadzono współczynniki różnicujące, przez które mnoży się jednostkową stawkę opłaty zmiennej.

W przypadku poboru wód podziemnych współczynniki różnicujące wynoszą:

1. 2 – jeżeli woda nie podlega żadnym procesom uzdatniania lub pobrane wody podlegają wyłącznie dezynfekcji lub demineralizacji albo innym procesom nie wymienionym w pkt 2 – 5 poniżej,
2. 1,25 – jeżeli wody podlegają procesom odżelaziania lub utleniania,
3. 1 – jeżeli wody podlegają procesom odmanganiania,
4. 0,5 – jeżeli wody podlegają procesom usuwania amoniaku, koagulacji lub adsorpcji,
5. 0,3 – jeżeli wody podlegają procesom usuwania azotanów lub metali ciężkich.

Jeżeli do uzdatniania tych samych wód podziemnych (lub powierzchniowych) stosuje się dwa lub więcej spośród wymienionych powyżej procesów, to do ustalania opłaty zmiennej za usługi wodne przyjmuje się ten proces uzdatniania, któremu przypisano najniższy współczynnik różnicujący.

Dla wielu zakładów o profilu spożywczym inwestycje w modernizację stacji uzdatniania wody w celu osiągnięcia niższych wskaźników zanieczyszczeń wody, jak stężenie żelaza, manganu, amoniaku, może wydatnie przyczynić się do zmniejszenia opłaty zmiennej za usługi wodne.

Jak mniej stracić na zmianach opłat za usługi wodne, spowodowanych nowym Prawem Wodnym?

W tabeli poniżej przedstawiono, dla wybranych rocznych poborów wody podziemnej, wysokość opłat za usługi wodne, jakie zakład powinien odprowadzać do Wód Polskich. Wybrano przekrojowe pobory wód podziemnych dla małych i dużych zakładów.

Z analizy opłat przedstawionych w powyższej tabeli wynika znaczący wzrost opłaty zmiennej od 0.1.01.2020 roku, jeśli rozliczenie nastąpi wg górnych stawek opłaty zmiennej za pobór wód. Należy jednak się liczyć z dalszym podnoszeniem opłaty zmiennej przez Wody Polskie za rzeczywisty pobór wód w zakładach przemysłu spożywczego, gdyż taki jest generalnie kierunek europejski. Woda staje się coraz bardziej ekskluzywnym dobrem, w tym szczególnie woda z ujęć podziemnych.

Aby obniżyć w zakładzie spożywczym roczny koszt wody należy:

• wprowadzić szeroko pojętą i wielopłaszczyznową oszczędność wody z wykorzystaniem możliwych do zaakceptowania wód wtórnych (recykling) i wszelkiej innowacji,

• poprawić jakość uzdatnianej wody, poprzez inwestycje wprowadzające procesy jednostkowe, jak: usuwanie amoniaku, koagulacja lub adsorpcja, usuwanie azotanów lub metali ciężkich.

Celem autora jest wskazanie niekiedy prostych procesów uzdatniania wody obniżających opłaty zmienne, łatwych do wprowadzenia w istniejącej stacji uzdatniania wody. Takim procesem jest np. dalsze usuwanie amoniaku (jonu amonowego) z już uzdatnionej wody. Przepisy nie precyzują do jakich wartości ma zostać obniżone stężenie np. jonu amonowego lub metali ciężkich, by spełniało wartości określone przez aktualne rozporządzenie Ministra Zdrowia. Zawartość tych związków zmniejsza wartość produkowanego napoju czy innego produktu, gdyż obniża jego jakość i skraca termin przydatności do spożycia. Często nie musi to być przebudowa stacji uzdatniania wody, a np. wprowadzenie do istniejących filtrów złoża multimedialnego, wielofunkcyjnego. Niemniej jakieś innowacje w zakresie procesów uzdatniania powinny być wykonane, udokumentowane oraz w wyniku ich wprowadzenia niezbędny jest rezultat obniżenia wybranego uciążliwego dla zakładu parametru fizykochemicznego wody, nawet gdyby ten proces odbywał się na dostawionym boczniku (by pass).

Wprowadzenie prostej filtracji wody na węglu aktywnym lub selektywnej wymiany jonowej staje się procesem wpływającym na zmniejszenie wartości współczynnika różnicującego, przez który mnożona jest opłata zmienna. Dlatego niewielka inwestycja wpłynie znacząco na sumaryczną opłatę zmienną zapłaconą w roku przez zakład. Może ona wynieść nawet 30% lub 50% dotychczas naliczanej opłaty w zależności od rzeczywiście przeprowadzonego dodatkowego procesu w ciągu uzdatnianej wody.