Mamy narzędzia, by utrzymać ceny żywności na poziomie sprzed epidemii
01.04.2020 -
Z prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Tomaszem Chróstnym rozmawiamy o nowych zagrożeniach dla konkurencji i konsumentów, jakie niesie nadzwyczajna sytuacja związana z epidemią, a także o nieuzasadnionych wzrostach cen w sklepach. – Wszcząłem postępowanie, w którym sprawdzamy, czy podwyżki cen żywności mogą być efektem nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej – mówi nam Tomasz Chróstny.
Jakie nowe zagrożenia, związane z ochroną konkurencji i konsumentów, pojawiają się w związku z wystąpieniem epidemii w Polsce i na świecie?
Epidemia koronawirusa to zupełnie nowa sytuacja, która w dodatku zmienia się bardzo dynamicznie. Dlatego też nieuczciwe praktyki, które widzimy teraz, różnią się od tych, które obserwowaliśmy jeszcze miesiąc temu. Najpierw naszą uwagę zwróciły liczne ogłoszenia w internecie, które wykorzystywały lęk konsumentów przed koronawirusem. Były to oferty środków ochrony osobistej i kosmetyków, które reklamowane były jako chroniące przed chorobą, podczas gdy nie miały takich właściwości.
Wystąpiliśmy do największych portali internetowych w Polsce o szybkie usunięcie tych ofert. Dzięki otwartej postawie, choćby największej tego typu platformy w naszym kraju, tylko z niej udało się wyeliminować około 100 tys. ogłoszeń wprowadzających konsumentów w błąd bądź mających rażąco zawyżone ceny, sprzeczne z dobrym obyczajem i zasadami współżycia społecznego. Dużym wsparciem był również wprowadzony w połowie marca przez Premiera Mateusza Morawieckiego nakaz wycofania wprowadzających w błąd ogłoszeń z najpopularniejszych portali sprzedażowych.
Jeszcze przed pierwszymi przypadkami koronawirusa w Polsce wszcząłem również postępowanie wobec hurtowni, które wypowiadały szpitalom umowy na dostawę środków ochrony indywidualnej, np. maseczek. Informacje o ich działaniach przekazaliśmy do Urzędu Zamówień Publicznych. Zwróciliśmy UZP uwagę na możliwość skorzystania z uprawnień kontrolnych w razie ewentualnego sporu między zamawiającym a wykonawcą, a także uzasadnionej możliwości skorzystania z fakultatywnego wykluczenia tych podmiotów z przyszłych przetargów publicznych wobec niewłaściwego wykonania przez nie zawartych umów przetargowych. Zauważyliśmy, że po podjętych działaniach inne hurtownie nie zdecydowały się na dalsze wypowiadanie zawartych ze szpitalami umów, choć ze względu na zakłócenia logistyczne niektóre z nich czasowo obniżyły wolumen realizowanych dostaw.
Następne nieuczciwe działania odczuliśmy już bezpośrednio w naszych portfelach…
Czy chodzi o zawyżanie cen w ostatnim czasie na niektóre produkty?
Tak, to kolejna nieuczciwa praktyka, która się pojawiła w związku z epidemią.
Jak dużej skali są to zwyżki i jakich produktów dotyczą?
Podwyżki dotyczą głównie żywności, ale też kategorii nieżywnościowych, w tym środków ochrony indywidualnej. To po raz kolejny żerowanie na strachu, dlatego konieczna jest walka z tym procederem. Widać to na przykładzie artykułów spożywczych. Polska jest jednym z największych producentów żywności w Europie, nie grożą nam niedobory, a jednak ceny poszły mocno w górę. Tak drastyczne wzrosty cen w krótkim czasie nie mają uzasadnienia ekonomicznego, jest to nieuczciwe działanie.
Co robi UOKiK, by zapobiec nieuzasadnionym wzrostom cen? Czy przewidziane są kary?
Zaczęliśmy od monitoringu cen, zarówno w internecie, jak i przy wsparciu Inspekcji Handlowej w sklepach stacjonarnych. Zaproponowaliśmy jednocześnie, żeby w ramach specustawy wprowadzić ceny lub marże referencyjne dla niektórych produktów, w tym żywności. Przypomnę, że dotychczas UOKiK nie miał uprawnień do kontrolowania poziomu cen. Nie było dotąd takiej potrzeby, w gospodarce rynkowej cena wynika z gry popytu i podaży, przedsiębiorcy przy sprawnym mechanizmie rynkowym konkurują o klienta, zaś konsument ma możliwość porównania cen w różnych sklepach i zakupu tam, gdzie uznał ofertę za najbardziej atrakcyjną. Teraz takiej możliwości nie ma. Stąd propozycja zmian prawnych, aby w tym szczególnym, tymczasowym okresie ustawodawca wprowadził dodatkowe uprawnienia kontrolne i sankcyjne dla instytucji państwowych.
Cieszę się, że ten pomysł zyskał akceptację. Minister Rozwoju, w porozumieniu z szefami resortów zdrowia i rolnictwa będzie mógł w drodze rozporządzenia ustalić cenę lub marżę maksymalną, m.in. na produkty, które mają znaczenie dla zdrowia, bezpieczeństwa i domowych budżetów. To np. żywność, maseczki ochronne czy płyny do dezynfekcji rąk. Sprzedaż powyżej tych cen lub marż będzie niezgodna z prawem i zagrożona karą od 5 tys. zł do 5 mln zł od właściwej inspekcji. Jeśli okaże się, że przedsiębiorcy tworzą swój model biznesowy z obchodzenia cen lub marż wówczas muszą liczyć się jeszcze z karą od UOKiK – do 10% obrotów.
Mówimy o rozwiązaniu, które może zostać zastosowane w przypadku dalszych, nieusprawiedliwionych wzrostów cen niektórych kategorii produktowych, przy czym osobiście mam nadzieję, że nieuczciwi przedsiębiorcy przestaną nadużywać swobody ustalania cen – wówczas wprowadzone rozwiązania wraz z dotkliwymi sankcjami finansowymi nie będą musiały znaleźć zastosowania. Jeśli tak się jednak nie stanie, użyjemy ich z całą stanowczością aby te praktyki nie miały miejsca.
Jakie jeszcze działania podejmuje obecnie UOKiK, w celu ochrony konkurencji i konsumentów?
Kolejne działania prowadzimy w obszarze przewagi kontraktowej. Wszcząłem postępowanie, w którym sprawdzamy, czy podwyżki cen żywności mogą być efektem nieuczciwego wykorzystywania przewagi. Chcemy ustalić, kto odpowiada za te wzrosty, czy np. wynikają one z presji producentów żywności lub pośredników na podniesienie cen. Wystosowałem również pisma do organizacji zrzeszających sprzedawców – Polskiej Izby Handlu i Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji. Zaapelowałem do nich, aby wpłynęły na działania swoich członków i powstrzymały wzrost cen. Z UOKiK wyszedł jasny sygnał, że ceny i marże najważniejszych produktów codziennego użytku, w tym żywności, powinny pozostać na poziomie sprzed epidemii, a zatem z lutego br. Jesteśmy z nimi w kontakcie i monitorujemy ich starania w tym zakresie.
(01.04.2020 za dlahndlu.pl)
