Nowy rządowy projekt osłabi prawa przedsiębiorcy? Jakie możliwości zyska UOKiK?
09.03.2023 -
Zmiany w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów osłabią prawa przedsiębiorcy do obrony, wprowadzą niejasne zasady odpowiedzialności prawnej oraz naruszą zasadę, że prawo nie działa wstecz – ocenia Konfederacja Lewiatan, odnosząc się do prowadzonych w Sejmie prac legislacyjnych.
Zmiany w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów
Według Konfederacji Lewiatan, nowe przepisy, które mają implementować dyrektywę unijną do polskiego prawa, robią to w znacznej mierze w sposób niewłaściwy, niejasny, a część proponowanych zmian nie ma z dyrektywą związku.
Jak uważa ekspert ds. rynku finansowego i prawa korporacyjnego Konfederacji Lewiatan Adrian Zwoliński, rządowy projekt w wielu miejscach osłabia wręcz ochronę praw.
- Przykładem jest zbyt szerokie, niezgodne z dyrektywą prawo do żądania, 'wszelkich koniecznych informacji' przez UOKiK. Gwarancje procesowe świadka czy strony, np.: prawo odmowy udzielenia informacji, zostały ujęte niejasno, poprzez 'odpowiednie stosowanie' lub niekompletnie. Projekt stwarza również ryzyko dla naruszeń tajemnicy adwokackiej, np.: przewiduje, że kontroler będzie mógł zapoznać się 'pobieżnie' z pismem lub dokumentem, które są nią objęte. Ponadto proponuje się rozwiązanie, które przypomina odpowiedź na zagadkę jeszcze przed jej usłyszeniem tj. przesunięcie uzasadnienia zarzutów z końcowego etapu postępowania na etap wszczęcia postępowania. Biorąc pod uwagę, że na początkowym etapie nie wszystkie informacje i dowody mogą być dostępne dla urzędu, takie rozwiązanie może ograniczać prawo do obrony przedsiębiorcy - wskazał Zwoliński, cytowany w informacji.
Nowa zasada odpowiedzialności związków przedsiębiorców
Napisano, że projekt implementuje również nową zasadę odpowiedzialności związków przedsiębiorców, ale czyni to w sposób niezrozumiały.
- Nowa odpowiedzialność pojawia się, gdy naruszenie prawa konkurencji przez związek przedsiębiorców jest związane z działalnością jego członków. Nie jest jednak jasne co znaczy to sformułowanie i jaki zakres odpowiedzialności wyznacza - zaznaczył w komentarzu ekspert Konfederacji Lewiatan.
Dodał, że związki przedsiębiorców stanowią odrębne byty prawne od swoich członków, mają odrębne procesy decyzyjne, zatem mogą ponosić odpowiedzialność wyłącznie za czyny dokonane przez siebie.
Według organizacji projekt łamie też zasadę, że „prawo nie działa wstecz", oraz że „nie ma przestępstwa bez ustawy". Zauważono, że wszczęte postępowania po dniu wejścia w życie ustawy, a dotyczące działań sprzed jej wejścia w życie, będą objęte nowymi zasadami, w tym nową odpowiedzialnością.
Konkurencja kluczowa dla gospodarki
„Oznacza to zatem, że podmioty ponosiłyby odpowiedzialność za swoje działania na zasadach, które nie istniały w chwili dokonania tych działań albo byłyby karane za czyny, które nie podlegały karze w chwili ich popełnienia" - zauważono.
- Konkurencja jest jednym z kluczowych zjawisk dla gospodarki i oczywistym jest, że powinna ona podlegać ochronie. Regulacje jej dotyczące nie mogą natomiast być niezrozumiałe, naruszać gwarancji procesowych czy podstaw systemu prawnego. Część z projektowanych przepisów ustawy, niestety, niesie takie negatywne skutki lub ryzyka - dodał Zwoliński.
Projekt nowelizacji ma dostosować przepisy do unijnej dyrektywy, która - jak czytamy z uzasadnieniu - ma na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich uprawnienia do skuteczniejszego egzekwowania prawa i zapewnienia należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego w UE. Środkiem do uzyskania tego celu ma być ustanowienie minimalnego zakresu uprawnień organów krajowych.
Nowa ustawa - co zmienia dla UOKiK?
Projekt przewiduje m.in. pięcioletnią kadencję prezesa UOKiK i określa zamknięty katalog przesłanek, na podstawie których będzie mógł być odwołany przez premiera przed końcem kadencji. Wśród tych przesłanek znalazło się m.in. skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe; pozbawienie praw publicznych; złożenie rezygnacji; utrata obywatelstwa polskiego oraz choroba stwierdzona orzeczeniem lekarskim lub inna przeszkoda, trwale uniemożliwiająca wykonywanie zadań.
Nowe przepisy, wraz z wprowadzeniem 5-letniej kadencji szefa UOKiK, mają zapewnić większą niezależność prezesa urzędu i pozwolić na planowanie polityki ochrony konkurencji i konsumentów w dłuższej perspektywie.
Zaproponowano również ograniczenie, zgodnie z którym prezes UOKiK może zostać ponownie powołany tylko raz.
Projekt umożliwia nakładanie kar na związki przedsiębiorców. Zakłada też zmianę sposobu ustalania kary za naruszenie prawa konkurencji poprzez zastąpienie jej maksymalnego pułapu określonego kwotowo pułapem określonym jako procent obrotu (kara pieniężna nie większa niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary). Ponadto ma być możliwe nałożenie kary pieniężnej w przypadku, gdy przedsiębiorca, choćby nieumyślnie, nie wykonuje decyzji prezesa UOKiK.
W celu przymuszenia przedsiębiorców do wykonania nałożonych na nich obowiązków prezes UOKiK będzie mógł nałożyć w drodze decyzji okresową karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 5% dziennego średniego obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary za każdy dzień opóźnienia.
W projekcie zaproponowano też możliwość nakładania przez prezesa UOKiK środków ingerujących w strukturę przedsiębiorcy lub przedsiębiorców (tzw. środki strukturalne). Prezes UOKiK będzie mógł skorzystać z tego narzędzia jedynie w wyjątkowych okolicznościach, tj. w sytuacji, gdy inne środki mogłyby okazać się nieskuteczne lub też gdy byłyby równie skuteczne, lecz bardziej uciążliwe dla przedsiębiorcy.
(09.03.2023 za portalspozywczy.pl/PAP)
