Sektor Mleczarski w Świetle Przepisów Unijnych po Zniesieniu Kwotowania Mleka
Od 1 kwietnia 2015 r. zniesione zostały kwoty mleczne. Jednocześnie wszystkie podmioty, które przekroczyły kwoty mleczne muszą zapłacić karę, czyli opłatę wyrównawczą, za przekroczoną kwotę. Komisja Europejska wyraziła zgodę na to, żeby ową karę można było zapłacić w ciągu 3 lat. To znaczy, że państwo członkowskie decyduje, czy chce zapłacić karę w ciągu roku, dwóch czy trzech lat.
Kara jest wnoszona do budżetu Unii Europejskiej poprzez podmioty skupowe corocznie do 1 października, w równych ratach. Równocześnie w tej samej proporcji, czyli 1/3 kary, rolnicy będą wnosili karę do podmiotów skupowych, a podmioty skupowe będą wnosiły w tej samej proporcji do Agencji Rynku Rolnego, która jest w Polsce odpowiedzialna za zbieranie owych kar. Komisja Europejska pozwala również, w ramach prywatnych umów między rolnikami a podmiotami, na dokonanie uzgodnień odnośnie spłacania kar, przy czym nie dotyczy to wielkości. Ta 1/3 musi być zachowana. Do rozwiązania pozostaje kwestia, czy opłaty wyrównawcze wnoszone do podmiotów skupowych mają być obciążone jakimkolwiek oprocentowaniem. I to oprocentowanie, jeżeli nie będzie płacone w całości przez rolnika, a będzie pomniejszone chociażby na skutek jakichkolwiek decyzji, to podejście zależy od tego, czy obniżka oprocentowania wynika z decyzji podmiotów prywatnych, czy decyzji państwowych. Jeżeli państwowych, to wtedy kwota wynikająca z obniżki oprocentowania, w zależności od wielkości, może być traktowana jako pomoc de minimis (czyli wsparcie państwa udzielane przedsiębiorcom, które nie wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej do 15 000 euro na 3 lata dla rolników lub 200 000 euro na 3 lata dla przedsiębiorstw), lub jako pomoc państwa. Jednak w przypadku Polski należy sądzić, że będzie to ciągle pomoc de minimis. Rolnicy będą wnosili opłaty wyrównawcze w ciągu trzech lat, tak więc opłaty za drugi i trzeci rok mogą być obciążone pewnym oprocentowaniem. To oprocentowanie może być obniżone, ewentualnie jego wartość wyniesie zero. Możliwość zastosowania takiego samego mechanizmu mają podmioty skupowe, zakłady przetwórcze, czy spółdzielnie.
Istotne jest, że jeżeli zmniejszenie oprocentowania pożyczek na pokrycie opłaty wyrównawczej jest wynikiem działania państwa, to musimy zastosować mechanizm de minimis lub pomocy państwa. Natomiast, gdy jest wynikiem działania podmiotów prywatnych, to Komisja Europejska nie wtrąca się do tego, jako że nie mamy tu wsparcia ze strony państwa i naruszenia zasad konkurencyjności.
ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2015/517 z dnia 26 marca 2015 r., zmieniające rozporządzenie (WE) nr 595/2004 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1788/2003 ustanawiającego opłatę wyrównawczą w sektorze mleka i przetworów mlecznych
- Przed dniem 1 października każdego roku podmioty nabywające i, w przypadku sprzedaży bezpośredniej, producenci odpowiedzialni za opłaty wyrównawcze wpłacają do właściwego organu należną kwotę zgodnie z zasadami ustanowionymi przez państwo członkowskie; podmioty nabywające są odpowiedzialne za pobieranie opłat z tytułu nadwyżek w dostawach, uiszczanych przez producentów na podstawie art. 79 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007, zgodnie z art. 81 ust. 1 tego rozporządzenia.
- Pierwsza roczna opłata, stanowiąca co najmniej 1/3 łącznej należnej kwoty, wpłacana jest do dnia 30 września 2015 r. Do dnia 30 września 2016 r. wpłacana jest kwota stanowiąca co najmniej 2/3 łącznej należnej kwoty. Łączna należna kwota zostaje uregulowana do dnia 30 września 2017 r.
- Państwa członkowskie zapewniają, by producenci byli beneficjentami takiego systemu płatności ratalnych.
ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2015/517 z dnia 26 marca 2015 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 595/2004 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1788/2003 ustanawiającego opłatę wyrównawczą w sektorze mleka i przetworów mlecznych
- Bez uszczerbku dla stosowania art. 107-109 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej państwa członkowskie mogą zdecydować, że płatność należnej kwoty związanej z 12-miesięcznym okresem rozpoczynającym się w dniu 1 kwietnia 2014 r. jest dokonywana w trzech rocznych, nieoprocentowanych ratach.
- Państwa członkowskie stosujące system płatności ratalnych przewidziany w art. 15 ust. 1 powiadamiają Komisję do dnia 30 listopada 2016 r. i do dnia 30 listopada 2017 r. o liczbie beneficjentów objętych systemem oraz o kwocie, której jeszcze od nich nie odzyskano w odniesieniu do każdej rocznej płatności, umieszczające te informacje w kolumnie (i) tabeli w części 2 sprawozdania określonego w załączniku IIa wraz z uwagą »system płatności ratalnych.
ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2015/517 z dnia 26 marca 2015 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 595/2004 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1788/2003 ustanawiającego opłatę wyrównawczą w sektorze mleka i przetworów mlecznych
- Państwa członkowskie stosujące system płatności ratalnych przewidziany w art. 15 ust. 1 powiadamiają Komisję do dnia 30 listopada 2016 r. i do dnia 30 listopada 2017 r. o liczbie beneficjentów objętych systemem oraz o kwocie, której jeszcze od nich nie odzyskano w odniesieniu do każdej rocznej płatności, umieszczające te informacje w kolumnie (i) tabeli w części 2 sprawozdania określonego w załączniku IIa wraz z uwagą „system płatności ratalnych”.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- Czy państwo może pokrywać część odsetek od kredytów pobieranych przez producentów mleka na wniesienie opłaty za przekroczenie kwot?
- W przypadku, gdy opłata za przekroczenia kwot jest finansowana przez producentów mleka za pomocą kredytów, na przykład przez banki, i gdy preferencyjna stawka procentowa jest przyznawana przez władze publiczne lub przez bank publiczny, czy byłoby to zgodne z zasadami pomocy państwa? Czy tak zwana Pomoc de minimis ma tutaj zastosowanie?
- Jeżeli jakiekolwiek władze publiczne będą interweniować we wspomniany wyżej sposób, tzn. jeżeli powstaną korzyści gospodarcze wynikające z niższej stopy procentowej na skutek finansowania z budżetu państwa, to ma zastosowanie Artykuł 107 (1) TFUE, chyba że kwota objęta jest de minimis. Czyli w zasadzie jest to pomoc państwa. Jednocześnie przy zastosowaniu pomocy de minimis, udzielone wsparcie powinno być niewielkie, tak żeby nie można tego było uznać za pomoc państwa w rozumieniu art. 107 (1) TFUE, o ile inne warunki rozporządzenia są spełnione.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- W przypadku, gdy pobierano zaliczki w poczet przewidywanej opłaty za przekroczenie kwot, to suma ta musi być uwzględniana w rozliczeniu należnego salda. Jednak te sprawy powinny regulować przepisy krajowe, a nie unijne.
- W jakim zakresie zapisy rozporządzenia różnią się od istniejących uzgodnień między przetwórcami mleka a producentami, które to uzgodnienia KE zaakceptowała jako możliwe do przyjęcia? W ramach tych ustaleń, przetwórcy z góry płacili opłatę wyrównawczą za przekroczenie kwoty, a następnie producenci mleka zwracali im w ratach wniesione opłaty.
- Takie prywatne ustalenia są nadal w pełni możliwe. Propozycja KE nie wpływa na możliwość takich prywatnych ustaleń w MS, w których te relacje nie są regulowane przez prawo krajowe.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- Proponowane rozwiązanie należy również rozumieć w ten sposób, że podmiot skupowy (spółdzielnia lub zakład mleczarski) będzie płacił władzy właściwej (ARR) opłatę wyrównawczą w ratach, co będzie z korzyścią dla producentów, jako że będą oni mogli również wnosić opłaty do podmiotów skupowych w ratach.
- W przypadku, gdy opłata wyrównawcza z tytułu przekroczenia kwoty jest finansowana przez podmioty skupowe/zakłady mleczarskie w ramach tzw. „prywatnych uzgodnień”, to czy jest to objęte zasadami pomocy państwa?
- Uznanie danego wsparcia za pomoc państwa na mocy Traktatu wymaga możliwości przypisania korzyści ekonomicznej uzyskanej przez beneficjenta działaniu państwa członkowskiego. Jeśli to uzgodnienie jest umową czysto prywatną, czyli bez udziału państwa członkowskiego, w ogóle nie można wykazać przypisania i, co za tym idzie, brak jest pomocy państwa.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- W naszej opinii proponowany system ratalny stanowi pomoc w rozumieniu postanowień części V rozporządzenia (UE) nr 1308/2013, to znaczy w ramach działań przeciw zakłóceniom na rynku. Jednocześnie powinno ono być zdefiniowane, że pomoc odnosi się do pomocy z budżetu państwa w ramach pomocy obliczonej dla producentów w postaci ekwiwalentu dotacji brutto (EDB).
- Proponowanego systemu ratalnego nie obejmują zapisy zawarte w części V rozporządzenia (UE) nr 1308/2013. W przypadku, gdy pomoc publiczna jest przyznawana w formie ograniczonego lub zerowego oprocentowania to jest różnicy między rzeczywistą wartością zapłaconych odsetek i odsetek, które miałyby być zapłacone na warunkach rynkowych, co stanowi część pomocy, czyli to jest rzeczywiście ekwiwalent dotacji brutto (Artykuł 4 (3) rozporządzenia Nr 1408/2013). Jednak należy pamiętać, że ekwiwalent dotacji brutto jest obliczany w chwili, gdy tytuł prawny do pomocy jest przyznawana przedsiębiorstwu zgodnie z obowiązującym krajowym systemem prawnym.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- Przykład hipotetyczny: Jeśli rolnik otrzymał wsparcie od państwa, w kwocie 10 000 euro z oprocentowaniem 0%, a normalna stawka rynkowa dla takich kredytów w danej chwili w tym MS jest 4%, to pomocą państwa jest różnica między faktycznie zastosowaną stopą procentową a oprocentowaniem na normalnym rynku pomnożonym przez kwotę kredytu. Zatem jest o 4% – 0% = 4% 10 000 = 400 euro z pomocy państwa.
- Jednocześnie państwa członkowskie będą miały prawo do uiszczenia opłaty do budżetu UE w ratach.
- Nie, ponieważ wymagałoby to zmian w akcie podstawowym, co jest po prostu niewykonalne w świetle ograniczeń procedury i terminów.
- Jakie kontrole będą miały zastosowanie?
- Kontrole takie jak określono w rozdziale IV rozporządzenia (WE) nr 595/2004.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- W jaki sposób są te odroczone płatności zgodne z art. 18 i 19 Reg. 595/2004?
- Kontrole wymienione w artykule 18 i 19 rozporządzenia (WE) nr 595/2004 odnośnie mleka deklarowanego do obrotu w formie dostaw hurtowych i sprzedaży bezpośredniej na poziomie gospodarstw, podczas transportu mleka oraz na poziomie nabywców. Zgodnie z artykułem 17 rozporządzenia (WE) nr 595/2004 państwa członkowskie muszą podjąć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia właściwego naliczania opłat i że zapłacą je producenci, którzy przekroczyli kwoty.
- Jaki to będzie miało wpływ na budżet UE?
- Brak wpływu na budżet, jako że zobowiązanie państw członkowskich do zapłaty kwoty opłaty z tytułu nadwyżek pozostaje bez zmian, czyli między 16 października 2015, a 30 listopada 2015 MS powinno zapłacić 99% kwoty należnej Europejskiemu Rolniczemu Funduszowi Gwarancji (EFRG). Wysokość opłaty z tytułu opłaty wyrównawczej będzie częścią budżetu na 2016, jako dochód przeznaczony na EFRG.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- Czy ci, którzy chcą zapłacić pełną kwotę do końca października 2015 mogą to jeszcze zrobić?
- Tak.
- Co się stanie, jeśli rolnik zbankrutuje przed zapłatą całkowitej należności?
- Istnieje takie ryzyko, nawet jeżeli nie stosowano by systemu ratalnego. Zgodnie z Artykułem 79 rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 producent mleka ma zobowiązanie wobec Państwa za zapłatę opłaty wyrównawczej z powodu przekroczenia kwoty. Państwa członkowskie wpłacają 99% wartości opłaty wyrównawczej z tytułu przekroczenia kwoty do EFRG zgodnie z artykułem 78 (2) wspomnianego rozporządzenia Rady. Zgodnie z artykułem 16a Rozporządzenia (WE) nr 595/2004, 1% kwoty, która nie jest przekazywana do EFRG, idzie na pokrycie takich przypadków.
Problemy wynikające z realizacji Rozporządzenia Wykonawczego KE2015/517
- Czy jest możliwe, aby zmniejszyć obciążenia administracyjne i zagwarantować szybką realizację płatności w ratach przez państwa członkowskie? Czy jest możliwe wprowadzenie przez MS minimalnej kwoty opłaty wyrównawczej jako kryterium kwalifikowalności dla producentów, aby mogli wziąć udział w płatnościach ratalnych? Czy możliwe jest wykluczenie producentów z płatności w ratach, jeśli sobie tego życzą? Czy jest możliwe, aby na podstawie obiektywnych kryteriów zdecydować, jak zaliczka na poczet opłaty wyrównawczej będzie rozliczana w systemie ratalnym?
- Propozycja nie koliduje z żadnymi szczegółowymi przepisami, które państwa członkowskie mogą uznać za właściwe w dostosowaniu systemu ratalnego do warunków krajowych. Pole manewru jest pozostawione MS tak długo, jak osiągany jest cel projektu, czyli umożliwienie producentom mleka / podmiotom skupowym zapłacenie opłaty wyrównawczej za ubiegły rok w ratach.
Stanowiska państw członkowskich w sprawie postępowania przy spłacie opłaty wyrównawczej
Państwa członkowskie |
Przewidywana kwota opłaty w mln Euro |
Okres spłaty w latach |
AT |
44,9 |
? (1-3) |
DE |
300 |
1 |
DK |
24,3 |
3 |
FR |
0 |
- |
IE |
46-75 |
1 |
IT |
? |
? |
NL |
135-165 |
1 |
PL |
160 |
3 |
prof. Andrzej Babuchowski Radca Minister SPRPUE