Organizacje branżowe chcą likwidacji Funduszu Ochrony Rolnictwa. Dlaczego?
12 organizacji branżowych, w tym wszystkie mleczarskie, wystąpiły z pismem do ministra rolnictwa, w którym wzywają do likwidacji Funduszu Ochrony Rolnictwa. Popierają to silnymi argumentami.
Zlikwidować Fundusz Ochrony Rolnictwa
Jak czytamy, organizacje podkreślają, że uznają funkcjonowanie Funduszu Ochrony Rolnictwa za niecelowe i wnioskują o likwidację tego Funduszu oraz o zwrot środków dotychczas naliczonych i pobranych na ten cel.
- utworzenie jednego funduszu dla wszystkich branż;
- obligatoryjność wpłat na Fundusz;
- negatywny wpływ Funduszu na ceny skupu;
- pominięcie faktu istnienia już obowiązujących rozwiązań prawnych w tej sprawie;
- nierównowaga pomiędzy liczbą podmiotów zobowiązanych do wpłat i uprawnionych do rekompensat;
- zachęta do patologicznych działań na pograniczu prawa;
- zwiększenie obciążeń administracyjnych i finansowych dla podmiotów skupujących;
- zbyt długi okres do wypłat rekompensat.
Uzasadnienie wniosku o likwidację FOR
Organizacje przedstawiły szereg argumentów, dlaczego likwidacja FORE jest celowa i konieczna
Nasze pierwsze zastrzeżenie budzi fakt, że zgodnie z aktualnym brzmieniem ustawy, wszystkie branże dokonują wpłat na rzecz jednego funduszu. Oznacza to, że np. Producenci mleka będą finansować ewentualne straty poniesione przez dostawców innych surowców rolno-spożywczych. Biorąc pod uwagę rozmiary produkcji w poszczególnych branżach dostrzegamy istotne różnice pomiędzy wysokością wpłat, których dokonywać będą poszczególne sektory, przy jednoczesnym różnym ryzyku wystąpienia niewypłacalności podmiotów skupujących w zależności od rynku, na którym działają. Innymi słowy, w naszej opinii branże objęte funduszem będą ponosić koszty niewspółmierne do korzyści płynących z istnienia takiego funduszu - co w naszej opinii nie jest sprawiedliwym rozwiązaniem.
2. Obligatoryjność wpłat na Fundusz:
Drugą kwestią budzącą nasz sprzeciw jest przymus odbierania środków zarobionych przez rolników (i to za pośrednictwem podmiotów skupujących) i przekazywania ich na fundusz, z którego wpłacający rolnicy być może nigdy nie będą korzystać. Takie rozwiązanie nosi znamiona podatku, co już samo w sobie dyskwalifikuje ten sposób finansowania Funduszu.
Co równie istotne, takie rozwiązanie de facto oznacza obciążenie rolników kosztami cudzych, nieudolnych, albo nierzadko celowych i patologicznych działań, co jest rozwiązaniem nieuczciwym w stosunku do producentów.
3. Negatywny wpływ na ceny skupu:
Zwracamy także uwagę, że funkcjonowanie Funduszu de facto obniża ceny skupu produktów rolnych, gdyż wpłaty na Fundusz pochodzące od dostawców produktów rolno-spożywczych muszą w takiej czy innej formie zostać uwzględnione przez podmioty skupujące podczas kalkulacji cen skupu. W aktualnej sytuacji rynkowej, przy ciągle wysokich kosztach produkcji, przy ciągle pogarszających się nastrojach na wsi, wywołanych chociażby destabilizującym dla polskiego rynku importem zboża z Ukrainy, dodatkowe obciążenie dla rolników w postaci obowiązkowej składki na Fundusz jest szkodliwe. Biorąc pod uwagę aktualne ceny oraz wielkość skupu, można szacować, że sami producenci mleka w roku 2024r. zasilą Fundusz Ochrony Rolnictwa kwotą w wysokości ok. 25 – 30 mln PLN. – są to środki, które mogłyby pozostać w gospodarstwach rolników.
4. Istniejące rozwiązania prawne:
Warto również zaznaczyć, ze producent rolny już obecnie dysponuje wieloma narzędziami nacisku, ułatwiającymi egzekwowanie płatności, które wynikają m.in. z ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz. U. Poz. 1649), czy z ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz. U. z 2023 r. poz. 1773) jak i z postanowień umownych (wstrzymanie dostaw, kary umowne itp.). Dlatego w tym kontekście kolejne „zabezpieczenie” uważamy za zbędne, zwłaszcza że niesie ono ze sobą realne obciążenia finansowe.
5. Podmioty zobowiązane do wpłat i uprawnieni do rekompensat (art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 10 ust. 1)
Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy wpłaty na Fundusz są dokonywane przez podmioty prowadzące skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych i będące jednocześnie płatnikami podatku VAT. Jednakże zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy producenci rolni będą otrzymywać rekompensaty ze środków finansowych Funduszu, w przypadku niewypłacalności wszystkich podmiotów prowadzących skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych (spośród których nie wszystkie muszą być płatnikami podatku VAT). Zwracamy zatem uwagę, że grono producentów rolnych uprawnionych do uzyskania rekompensat jest większe niż grono producentów, którym potrącana jest część dochodów na rzecz Funduszu. Ponadto, w 2024 roku limit zwolnienia podmiotowego z VAT został utrzymany w wartości 200 tys. PLN w skali roku. W związku z tym uprawnionymi do skorzystania ze zwolnienia w 2024 roku są przedsiębiorcy, u których obrót ze sprzedaży opodatkowanej w 2023 roku nie przekroczył ww. Kwoty. Zatem podmioty o obrocie niższym niż 200 tys. PLN będą zwolnione z wpłat na Fundusz.
Powyższe oznacza, że do wpłat będą nie będą zobowiązane wszystkie podmioty prowadzące skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych, czyli liczba producentów rolnych, których dochody mają zasilać Fundusz będzie mniejsza od liczby producentów uprawnionych do otrzymania rekompensat.
Jest to w naszej opinii nie tylko niesprawiedliwe (z punktu widzenia producentów rolnych, których część dochodów zasila Fundusz), ale również dobitnie pokazuje podatkowy charakter Funduszu Ochrony Rolnictwa.
Wprowadzenie mechanizmu rekompensat może prowadzić do nadużyć, takich jak oferowanie na rynku zawyżonych cen skupu przez nieuczciwych odbiorców, nie dbających o to, czy będą w stanie później (na podstawie faktur z odroczonym terminem płatności) zapłacić rolnikom. Z drugiej strony perspektywa otrzymania rekompensaty może zachęcać producentów rolnych do ryzykownych, nieodpowiedzialnych zachowań rynkowych – tj. podejmowania współpracy z podmiotami o wątpliwej reputacji, w zamian za obietnicę wyższej ceny. Wszystko to spowodować może spekulacje cenowe, okresowe wstrzymywanie dostaw, a związane z tym problemy w dostępności surowca na rynku będą wpływać na brak należytego zaplanowania przetwórstwa i zmuszać firmy do posiłkowania się zakupem surowca spoza Polski lub nawet spoza UE.
Warto również zwrócić uwagę na fakt, że z opłat na Fundusz są zwolnione podmioty z siedzibą poza RP i prowadzące działalność na rynku polskim spoza granic Polski, a tym samym nie podlegające jej jurysdykcji. Stwarza to zachętę do przeniesienia części działalności danego podmiotu, a konkretnie działu skupu za granicę (lub skorzystania w tym zakresie z usług podmiotu trzeciego) – co pozwoli na uniknięcie nie tylko opłat na Fundusz Ochrony Rolnictwa, ale zdejmie z danego podmiotu obowiązki wynikające z ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi, jak również pozwoli na uniknięcie opłat związanych z funkcjonowaniem Funduszy Promocji Produktów Rolno-Spożywczych.
7. Obciążenia administracyjne i finansowe dla podmiotów skupujących
Należy mieć na uwadze, że sama konieczność dodatkowej obsługi wpłat na Fundusz spowoduje dodatkowy koszt spowodowany koniecznością wdrożenia nowych rozwiązań w systemach informatycznych oraz zwiększonym nakładem pracy personelu księgowego, co przełoży się albo na wzrost cen produktów gotowych, albo na spadek cen w skupie.
8. Okres za który należy się wypłata rekompensat (art. 10 i 12)
Zapisany w ustawie mechanizm zaspokajania roszczeń i wypłat rekompensat (art. 10, 12 ustawy) nie pozwala na realizację zasadniczego celu ustawy tj. kontynuowanie przez producentów rolnych produkcji rolnej, spłaty ciążących na nich zobowiązań lub kredytów oraz na zaspokojenie bieżących potrzeb życiowych rodziny. Zgodnie z art. 10 ustawy, rekompensaty przyznaje się w przypadku uznania danego podmiotu skupującego za niewypłacalny. Biorąc pod uwagę czas, który może upłynąć od momentu zbycia produktu rolnego, przez powstanie stanu niewypłacalności nabywcy, do uzyskania stosownego orzeczenia sądu upadłościowego w tym zakresie, może się okazać, iż producent będzie dochodził rekompensaty za zbyte wiele lat wcześniej produkty rolne, co z ekonomicznego punku widzenia nie umożliwi mu spłaty bieżących zobowiązań, należności kredytowych, czy tym bardziej nie umożliwi zaspokojenia potrzeb rodziny. Czas trwania postępowania upadłościowego zależy od wielu czynników, np. częste oraz liczne używanie środków odwoławczych powoduje wydłużenie postępowania upadłościowego o czas konieczny na ich rozpatrzenie. Istotne pozostaje, iż postępowanie upadłościowe może trwać od około roku do nawet kilku lat.
Co w zamian FOR?
Zamiast dalszego funkcjonowania ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa, proponujemy podjęcie prac na ustawą:
- likwidującą aktualnie obowiązującą ustawę o Funduszu Ochrony Rolnictwa,
- umożliwiającą zwrot producentom rolnym dotychczas pobranych i ewentualnie przekazanych do Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa środków zasilających Fundusz,
- wprowadzającą dobrowolne ubezpieczenie dla producentów rolnych od skutków niewypłacalności podmiotów skupujących płody rolne.
Polisy tego typu mogłyby być obsługiwane np. przez Bank Gospodarstwa Krajowego lub inną państwową instytucję finansową (chociaż nie ma żadnych przeciwskazań by tego typu ubezpieczenia obsługiwały podmioty komercyjne), a ich dobrowolność pozwoliłaby precyzyjnie określić zainteresowanie rolników tego typu zabezpieczeniem przed problemami z niewypłacalnością podmiotów skupujących – bez zmuszania kogokolwiek do ponoszenia kosztów cudzej nieudolności lub niegospodarności. Jednocześnie pozwoliłoby to na zdjęcie obowiązków administracyjnych z podmiotów skupujących, wynikających z treści aktualnie obowiązującej ustawyApel podpisali prezesi Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Polskiej Federacji Producentów Żywności – Związku Pracodawców, Izby Zbożowo-Paszowej, Krajowego Stowarzyszenia Mleczarzy, Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju, Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich – Związku Rewizyjnego, Polskiej Izby Żywności Ekologicznej, Polskiej Izby Mleka, Polskiego Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej „POLSUS”, Stowarzyszenia Rzeźników i Wędliniarzy Rzeczypospolitej Polskiej, Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych oraz Związku Polskich Przetwórców Mleka.
- czytamy w piśnie przesłanym do Czesława Siekierskiego
