Towaroznawstwo 2.0 w działaniu na rzecz jakości innowacji
Informacja na temat interesującej publikacji pt. Towaroznawstwo 2.0 w działaniu na rzecz jakości innowacji.
Wyd. Komisja Nauk Towaroznawczych, PAN Oddz. w Poznaniu, Poznań, 2015.
W kraju wciąż trwa dyskusja nad wkładem nauki w rozwój innowacyjności gospodarki. Dlatego poniżej zasygnalizowano ukazanie się nowej publikacji na ten temat, której treść jest interesująca pod względem poznawczym i praktycznym.
Prezentowana książka została przygotowana przez zespół ośmiu specjalistów z różnych ośrodków naukowych jako praca wieloautorska i zawiera 7 rozdziałów. Przedstawione w niej nowatorskie wyniki analizy literatury światowej, jak i przystępne opracowanie badań empirycznych własnych, z umiejętnym zastosowaniem różnych metod naukowych, zasługują na uwagę i głębsze nimi zainteresowanie oraz na refleksję czytelnika.
Autorzy tej monografii przyjmują w swoich badaniach obowiązującą definicję innowacji stosowaną przez OECD i Wspólnoty Europejskie. Wynika z niej, że rozwiązania innowacyjne produktowe, procesowe, organizacyjne i marketingowe „muszą charakteryzować się nowością lub znaczącą modyfikacją istniejących poprzednio oraz wdrożeniem czyli wykorzystaniem w działalności firmy i wprowadzeniem na rynek”. Oczekuje się, że wyroby trafiające na rynek będą z jednej strony spełniać wymagania określone różnymi przepisami i normami, a z drugiej, powinny zaspokajać potrzeby konsumentów i charakteryzować się wysoką jakością. Dlatego, jak słusznie zauważa Autor wstępu i inicjator tej pracy, a także Autor jednej z jej części prof. dr hab. R.I. Zalewski „w tym miejscu ujawnia się rola towaroznawstwa jako pomostu pomiędzy producentami i konsumentami. Towaroznawcy, jako interdyscyplinarni specjaliści, znają technologię wytwarzania wielu produktów, a jednocześnie metody sterowania procesami produkcji, dogłębnej analizy poziomu ich wykonania i badań rynkowych. W ten sposób mają wiedzę o lukach jakości pomiędzy oczekiwanymi a produkowanymi wyrobami. Można więc przypuszczać, że wiedzą co należy zrobić, aby zaproponować jak te ujawnione luki zmniejszyć, niejednokrotnie poprzez opracowanie idei nowego wyrobu”.
Rozdział I książki zatytułowany Innowacje odwrotne (s. 11-26) oparty został na literaturze światowej, a także o własne wyniki badań i zawiera, co podkreśla recenzent tego opracowania prof. dr hab. Stefan S. Smoczyński, najnowszą wiedzę na podjęty temat. Tym samym treść tej części pracy „wnosi ważne uzupełnienie do nauki o jakości”. Rola innowacji odwrotnych systematycznie rośnie w związku z istniejącą dochodową polaryzacją społeczną, przy utrzymujących się niekorzystnych trendach demograficznych w krajach wysoko rozwiniętych. Autor przedstawił tutaj mechanizm powstawania innowacji „distruptive” w świetle rosnącego na nie popytu.
W następnej części opracowania, tj. w rozdziale II pt. Implementacja zaawansowanych metod biologii molekularnej w innowacyjnych badaniach towaroznawczych (s. 27-41) przedstawione zostały techniki biologii molekularnej, które stanowią nowoczesne narzędzie w badaniach towaroznawczych. Rosnące ich zastosowanie występuje w projektowaniu i tworzeniu nowych produktów, oraz „w zapewnianiu bezpieczeństwa mikrobiologicznego środowiska ich wytwarzania i przechowywania”. Przedstawiono tutaj „bioanalityczne możliwości wykrywania bakterii patogennych oraz GMO w żywności i paszach. Jest to bardzo ważne dla bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, ponieważ zawartość GMO większa niż 0,9% musi być ujawniana konsumentowi”.
Treść rozdziału III wychodzi naprzeciw poszukiwaniu nowych materiałów konstrukcyjnych do zastosowań medycznych i został zatytułowany: Nowe materiały poliuretanowe do celów medycznych (s. 42-61). Zawarto w nim oryginalne wyniki prac, jak wskazano we wstępie książki, „nad doborem odpowiednich substratów wyjściowych do syntezy poliuretanów umożliwiających otrzymanie materiałów o właściwościach kwalifikujących do zastosowań medycznych”, a konkretnie w regeneracji tkanek miękkich. Z uwagi na rosnące zapotrzebowanie na takie materiały i praktyczne zastosowanie wyników badań w przyszłości, ta część pracy zasługuje na szczególne zainteresowanie.
W kolejnym rozdziale IV Innowacje produktowe w zakresie kosmetyków przeznaczonych do higieny zaprezentowano (s. 61-73) kilka opatentowanych idei innowacji z zakresu towaroznawstwa przemysłowego. Są to „kosmetyki emulsyjne przeznaczone do mycia rąk w formie dźwięczących żeli” oraz mikroemulsyjne preparaty. „Ponadto przedstawiono innowacyjne sposoby zastępowania niepożądanych składników” w kosmetykach np. poprzez wprowadzenie dwufazowych preparatów do demakijażu, w opakowaniach z dyszą spieniającą, co zwiększa bezpieczeństwo użytkowania produktu.
Dalsza część pracy poświęcona została opakowaniom (rozdz. V -VII). Pozycja branży opakowań na współczesnym zglobalizowanym i konkurencyjnym rynku jest rosnąca. W rozdziale V pt. Potencjał innowacyjny biodegradowalnych opakowań żywności ogrzewanej mikrofalowo (s. 74-90) przedstawiono problem ważny z każdego punktu widzenia (ekonomicznego, technologicznego, dietetycznego, marketingowego oraz środowiskowego). Zwrócono tutaj uwagę na innowacje materiałowe, w tym na nowoczesne nanomateriały oraz na trendy rozwoju innowacji opakowań produktów spożywczych przeznaczone do ogrzewania w kuchenkach mikrofalowych, w tym tzw. żywności wygodnej, której konsumpcja systematycznie rośnie. Dlatego jej innowacyjność „zawiera się zarówno w walorach sensorycznych, wartości odżywczej, jak i w nowoczesnej, nieszablonowej formie «podania» połączonej z wygodnym, efektownym i najmniej szkodliwym dla środowiska opakowaniem”. Uzasadnia to prezentację metod poszukiwania nowych surowców biodegradowalnych opakowań w tej części monografii.
Z kolei rozdział VI, również o dużej wartości poznawczej, został zatytułowany Innowacyjna i nieinwazyjna metoda pomiaru tlenu w opakowaniach wykorzystująca zjawisko selektywnego wygaszania fluorescencji (s. 91-100). Zaprezentowano w nim „fluorescencyjną, uniwersalną metodę pomiaru tlenu w opakowaniach o różnej konstrukcji […..] pozwalając dzięki nieinwazyjnemu charakterowi, na nieograniczoną liczbę pomiarów stężenia tlenu w tym samym opakowaniu”. Ułatwia ona prowadzenie badań okresu przydatności do spożycia wielu artykułów żywnościowych. Dodatkowo umożliwia ona z dużą dokładnością pomiary ilości tlenu, co jest niezwykle przydatne do oceny kondycji wielu produktów ciekłych. „Oprócz pomiarów tlenu, możliwe jest określenie cech barierowych materiałów opakowaniowych i opakowania jako całości. Ponadto metoda fluorescencyjna pozwala na kontrolę szczelności różnego typu zamknięć opakowań (np. korków, zakrętek, kapsli czyli inaczej tzw. zamknięć koronowych), a także ocenę skuteczności opakowań aktywnych”.
Bardzo interesujący jest ostatni rozdział VII pt. „Innowacje na rynku opakowań produktów żywnościowych z perspektywy konsumenta” (s. 101-118). Zawiera on najświeższe ustalenia teoretyczne dotyczące roli opakowań w zachowaniu konsumentów na rynku. Co więcej, przedstawiono w nim wyniki własnych badań empirycznych odnośnie do postrzegania przez konsumenta roli opakowań w podejmowaniu decyzji zakupowych produktów żywnościowych. Współczesny rozwój opakowalnictwa wiąże się przede wszystkim z rozwojem samoobsługowych form sprzedaży. „Ze względu na wymagania konsumentów i postęp technologiczny, opakowania i materiały stosowane do ich produkcji są ciągle udoskonalane. Jednym z trendów w tym obszarze są opakowania aktywne i inteligentne”. To właśnie rozwój opakowań inteligentnych jest tutaj głównym problemem badawczym o nowoczesnym spojrzeniu badaczy.
Autorami książki jest grono młodych pracowników nauki z kilku ośrodków w Polsce, którzy prowadzą badania nad innowacjami produktowymi, procesowymi lub marketingowymi. Są to: A. Barska, J. Brzeska, T. Lech, K. Melski, T. Wasilewski, J. Wyrwa, R.I. Zalewski. Wykorzystanie ich potencjału będzie możliwe poprzez aktywną współpracę środowiska. Należy się zgodzić z inicjatorem i koordynatorem monografii prof. R.I. Zalewskim, że jej treść stanowi wkład w realizację Agendy 2020 Unii Europejskiej, w której eksponuje się trwały i zrównoważony rozwój. Tak więc jak podkreślono w jej wstępie, historycznie ukształtowany zakres pola zainteresowania naukowego towaroznawstwa został rozszerzony i wzbogacony o grupy wyrobów, których znaczenie w spełnianiu codziennych, życiowych potrzeb konsumentów rośnie.
Podsumowując pragnę pogratulować cennej inicjatywy wydawniczej, twórczej inwencji Autorom, przedsiębiorczych działań badawczych i efektywnej współpracy międzyuczelnianej środowisku towaroznawczemu. Treść książki można dedykować do wykorzystania nie tylko przedstawicielom sektora nauki, ale przede wszystkim przedsiębiorcom, a także pracownikom sfery instytucjonalnej i odbiorcom indywidualnym.
prof. E. Skawińska
Uniwersytet Zielonogórski
