Zadbaj o odporność – stosuj suplementy!
prof. dr hab. Grażyna Cichosz
Niezależnie od zmiany diety (zwiększone spożycie pełnowartościowych białek oraz tłuszczów zwierzęcych i rybnych) możliwe jest wspomaganie układu odpornościowego poprzez stosowanie przebadanych klinicznie suplementów. Celowość suplementacji wynika z jakości żywności i nie dotyczy wyłącznie osób z osłabioną odpowiedzią immunologiczną.
Stosowanie wysokowydajnych technologii w rolnictwie i przetwórstwie żywności, ma na celu maksymalizację zysków. Zainteresowanie producentów ogranicza się do tych aspektów jakościowych, które ułatwiają sprzedaż (stabilność przechowalnicza i atrakcyjność sensoryczna). Kwestia wartości odżywczej (zawartość białka) i biologicznej (zawartość witamin, minerałów, fitozwiązków) jest bagatelizowana. Warzywa i owoce z wysokowydajnych upraw, podobnie jak mleko od krów żywionych całoroczną monodietą (technologia TMR), zawierają 3-7-krotnie mniej bioaktywnych składników, w porównaniu do produktów z upraw czy hodowli ekologicznej. Konsumpcja takiej żywności uniemożliwia realizację zapotrzebowania na witaminy (nie tylko lipofilne), minerały i pierwiastki śladowe oraz fitozwiązki.
Odrębnym problemem są – zgodne z prawem żywnościowym – pozostałości chemicznych środków ochrony roślin i chemioterapeutyków, stosowanych w hodowli zwierząt. Co prawda dla każdego z antybiotyków, sulfonamidów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych zdefiniowano dopuszczalny poziom (MRL), testowany na zdrowych ochotnikach w wieku 25 -35 lat. Czy jednak MRL gwarantuje bezpieczeństwo w przypadku obecności kilku chemioterapeutyków jednocześnie? Jakie są interakcje pomiędzy środkami ochrony roślin, chemioterapeutykami, dodatkami do żywności oraz jej składnikami? Czy MRL jest wiarygodny w przypadku małych dzieci, seniorów, pacjentów z nowotworami?
Nie bez powodu kondycja zdrowotna społeczeństw pogarsza się. Dowodem tego jest rosnąca zachorowalność na alergie i nietolerancje pokarmowe oraz nowotwory i schorzenia neurologiczne. Przyczyną tych schorzeń jest zarówno dieta jak też jakość żywności, dostępnej w ofercie handlowej. Dlatego w trosce o zdrowie najlepiej liczyć na siebie. Nawet przy rezygnacji z żywności wysokoprzetworzonej warto rozważyć stosowanie suplementacji, stosownie do stanu zdrowia i aktualnych zagrożeń epidemicznych.
Kolostrum – skuteczny sposób na bierną immunizację
Kolostrum (siara) mleka krowiego zawiera duże ilości (ok. 50g/l) immunoglobulin IgG, IgM i IgA. Immunoglobuliny IgG biorą udział w zwalczaniu zakażeń bakteryjnych, z kolei IgM są czynnikiem odpowiedzi humoralnej. Natomiast IgA działają w nabłonku jelitowym jako „płaszcz odpornościowy”, niszczą drobnoustroje i chronią organizm przed przenikaniem alergenów. Kolostrum zawiera laktoperoksydazę, laktoferynę, lizozym, polipeptyd bogaty w prolinę, czynniki bifidogenne (o właściwościach bakteriostatycznych i/lub bakteriobójczych) w ilości od kilku– do kilkunastokrotnie większej, w porównaniu do mleka.
Immunoglobuliny, podobnie jak białka o działaniu przeciwdrobnoustrojowym i bioaktywne peptydy, nie są trawione w przewodzie pokarmowym (o ile nie zostaną zdenaturowane termicznie). Mimo, iż gatunkowo obce (wytworzone w organizmie krowy) są aktywne w organizmie człowieka. Przeciwdziałają adhezji patogenów do błon śluzowych (układu oddechowego, pokarmowego i moczowo-płciowego), co utrudnia ich penetrację i kolonizację w organizmie. Ponadto hamują metabolizm bakterii i neutralizują ich toksyny, są aktywne w opsonizacji i niszczeniu licznych patogenów (Escherichia coli, Candida albicans, Clostridium difficile, Shigella flexneri, Streptococcus mutans, Helicobacter pylori)
Na różnicowanie komórek nabłonka przewodu pokarmowego, gdzie generowane jest 70% odporności, wpływają obecne w kolostrum czynniki wzrostu IGF-1, EGF i TGF.
IGF I i II (ang. Insulin-like Growth Factor) istotne w gospodarce hormonalnej; IGF I wspomaga proliferację ludzkich limfocytów T już przy stężeniu 10-12.
TGF-α i β (ang. Transforming Growth Factor) odpowiedzialne za różnicowanie komórek nabłonka jelita, aktywne w regulacji układu odpornościowego, w embriogenezie, odbudowie tkanek, tworzeniu chrząstki kości.
EGF (ang. Epidermal Growth Factor) ogranicza migrację bakterii przez ściany przewodu pokarmowego.
Zawartość czynników wzrostu w kolostrum jest kilkukrotnie większa niż w mleku. W badaniach klinicznych wykazano, że kolostrum należy traktować jako lek biologiczny. Jego lecznicze działanie wynika z aktywności przeciwwirusowej i przeciwbakteryjnej, a także modulacji odpowiedzi immunologicznej [Struff, Sprotte, 2007; Rawal i in. 2008]. Wykazano skuteczność kolostrum w hamowaniu endotoksemii eneterogennej oraz zmniejszeniu parametrów zapalnych IL-6 i CRP we krwi obwodowej pacjentów po zabiegach chirurgicznych [Struff, Sprotte, 2008]. U niemowląt zakażonych enterokrwotoczną E. coli kolostrum zmniejsza prawdopodobieństwo zespołu hemolityczno-mocznicowego [Sears i in., 2017].
Od niedawna dostępne jest kolostrum od krów immunizowanych patogenami odzwierzęcymi:
E.coli (K99), rotawirus szczep UK-Compton, serotyp G6P5 i TM91, serotyp G6P1 oraz koronawirus szczep Mebus i C197. Charakteryzuje się ono wysokim potencjałem antywirusowym, antybakteryjnym oraz immunomodulującym.
UWAGA! Ze względu na obecność czynników wzrostu stosowanie kolostrum (a także preparatów aloesu) u osób z chorobą nowotworową nie jest wskazane
Juvenil (imuregen)– regulacja mechanizmów odpornościowych
Unikalny zestaw nukleotydów, peptydów i aminokwasów oraz związków mineralnych i pierwiastków śladowych izolowanych z krwi cielęcej. Nukleotydy powodują zwiększone wytwarzanie przeciwciał IgA, IgG oraz IgM oraz lizozymu, przy spadku białka C-reaktywnego.
Skutkiem tego jest usprawnienie działania śluzówki układu oddechowego i pokarmowego. Juvenil odgrywa ważną rolę w rozwoju przewodu pokarmowego u niemowląt, zwiększa syntezę mucyny oraz wysokość kosmków jelitowych. Reguluje mikrobiom jelita poprzez stymulację wzrostu Bifidobacterii oraz hamowanie patogenów, zwłaszcza Bacteroides i Clostridium. Wywiera korzystny wpływ na stany zapalne jelita, przydatny u pacjentów z zespołem jelita drażliwego i nietolerancją laktozy.
Juvenil zwiększa specyficzne i niespecyficzne funkcje układu odpornościowego. Wpływa na wiele elementów odporności humoralnej, łącznie z limfocytami B regulującymi wytwarzanie przeciwciał. Nukleotydy zwiększają wytwarzanie IL-2, stymulują wzrost makrofagów oraz ich aktywność fagocytarną, a także proliferację neutrofili. Dzięki temu zwiększają odporność na infekcje Candida albicans i Staphylococus aureus. Poprzez regulację proporcji komórek Th1 i Th2 nukleotydy zmniejszają ryzyko alergii.
Juvenil wpływa na indukcję układu krwiotwórczego i regenerację tkanek, reguluje funkcjonowanie wątroby i jej detoksykację (przy zatruciach chemikaliami), przyspiesza odbudowę śluzówki i komórek skóry.
Olej z wątroby rekina – działanie przeciwzapalne oraz immunomodulujące
Tłuszcze ryb i ssaków morskich są źródłem długołańcuchowych wielonienasyconych KT n-3 (eikozapentaenowego-EPA i dokozaheksaenowego-DHA), o działaniu przeciwzapalnym. Przy suplementacji przez co najmniej kilka tygodni oraz zachowaniu optymalnych proporcji WNKT n-6 i n-3 w diecie, długołańcuchowe KT n-3 (w odróżnieniu od sterydów) likwidują stany zapalne, bez jakichkolwiek skutków ubocznych.
Wyjątkowe immunomodulacyjne właściwości wykazuje olej z wątroby rekina (preparat Biomarine 570 lub Biomarine 1140), który zawiera alkiloglicerole i alkiloglicerofosfolipidy (tzw. lipidy eterowe). Są to unikalne składniki obecne również w tłuszczu mleka kobiecego i krowiego. Alkiloglicerole aktywują makrofagi: wbudowując się w błony komórkowe zwiększają ich płynność, a tym samym możliwości reagowania, poprzez zmiany receptorów na powierzchni komórki. Dzięki temu makrofagi są zdolne do wydzielania ponad 60 różnych substancji, biorących udział w hamowaniu reakcji ostrego i przewlekłego stanu zapalnego. Aktywowane makrofagi są zdolne do rozpoznawania komórek nowotworowych. Ponadto alkiloglicerole, poprzez inhibicję kinazy C, hamują wzrost nowotworu. Dzięki wysokiej aktywności antyoksydacyjnej, chronią tkanki przed toksycznym działaniem rodnika hydroksylowego, który generowany jest w dużych ilościach podczas radioterapii
Preparat Biomarine 1140 stosowany jest w Japonii w leczeniu sepsy (z 80% skutecznością).
Dicoflor – wspomaganie układu oddechowego
Wieloszczepowe preparaty probiotyczne kolonizują przede wszystkim śluzówkę przewodu pokarmowego. Stymulują wzrost mikroflory jelitowej i hamują rozwój patogenów. Co ważniejsze, stymulują układ odpornościowy oraz wytwarzanie przeciwciał.
W odróżnieniu od większości probiotyków preparat Dicoflor zawiera kulturę Lactobacillus rhamnosus GG, która kolonizuje wszystkie śluzówki w organizmie człowieka, tj. nosogardziel, układ oddechowy, pokarmowy oraz moczowo-płciowy. W profilaktyce chorób układu oddechowego, Lactobacillus rhamnosus GG jest bardziej skuteczny niż inne probiotyczne szczepy, ze względu na kolonizację śluzówki górnych dróg oddechowych.
Laktoferyna – białko multipotencjalne
Wyjątkowe spektrum prozdrowotnego działania laktoferyny (LF) wynika z aktywności immunomodulującej, przeciwwirusowej, przeciwbakteryjnej, przeciwgrzybiczej, przeciwzapalnej i antynowotworowej. Poprzez wiązanie żelaza oraz współdziałanie z immunoglobulinami, laktoperoksydazą i lizozymem, laktoferyna hamuje wzrost patogenów i wspomaga wzrost mikroflory probiotycznej. Pełni funkcje ochronne wobec komórek nabłonka jelita, stymuluje dojrzewanie limfocytów, inicjuje odpowiedź immunologiczną. Przeciwwirusowe działanie LF polega na hamowaniu wnikania wirusów (opryszczki, zapalenia wątroby typu C i B oraz HIV) do wnętrza komórek.
Laktoferyna stymuluje syntezę cytokin przeciwzapalnych (np. IL-4 i IL-10) oraz hamuje wytwarzanie cytokin prozapalnych (np. TNF-α i IL-1) w jelicie. Jej właściwości przeciwzapalne wynikają ze zdolności do wiązania z lipopolisacharydami (LPS), które są mediatorami reakcji zapalnych (generują duże ilości wolnych rodników tlenowych).
W badaniach wykazano, że laktoferyna i/lub jej pochodne mogą hamować wzrost nowotworu. Poprzez oddziaływanie z określonymi receptorami LF moduluje ekspresję genetyczną cząsteczek uczestniczących w cyklu komórkowym i mechanizmie apoptozy. Ponadto wysycona żelazem laktoferyna (hololactoferrin) zwiększa skuteczność chemioterapii.
Natywna (niezdenaturowana) laktoferyna jest oporna na działanie enzymów trawiennych, po przejściu przez układ żołądkowo-jelitowy pozostaje aktywna. Natomiast zdenaturowana LF jest hydrolizowana pod wpływem enzymów gastrycznych. Powstający z niej peptyd laktoferycyna B (LfcinB) działa przeciwdrobnoustrojowo i antynowotworowo. Na modelach zwierzęcych wykazano, że LfcinB hamuje angiogenezę i wzrost czerniaka, redukuje wzrost gruczoloraka okrężnicy (aż o 83%), indukuje apoptozę w hodowli komórek THP-1 ludzkich monocytów białaczki, hamuje rozwój raka jelita grubego.
Fakt, że laktoferyna nie jest stosowana w celu wspomagania terapii nowotworowej u walczących o życie pacjentów (z wyjątkiem dzieci z białaczką) jest co najmniej zastanawiający.
Ekstrakt z liści oliwnych
Od czasów antycznych wykorzystywany jako środek leczniczy przy różnych dolegliwościach. Stosowany w zwalczaniu bakterii, grzybów, pierwotniaków, a także w przypadku grypy, kandydozy i boreliozy. Ekstrakt z liści oliwnych należy stosować przy odrobaczaniu i odgrzybianiu przewodu pokarmowego. W odróżnieniu od antybiotyków chroni naturalną florę jelitową i co ważniejsze dezaktywuje wirusy.
Substancja czynna – oleuropeina– pomaga w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, zespołu jelita drażliwego, choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita, a także stanów zapalnych zatok przynosowych i żołądka. Poprzez korzystny wpływ na mikrobiom, ekstrakt z liści oliwnych stymuluje funkcjonowanie przewodu pokarmowego, zmniejsza ryzyko alergii i nietolerancji pokarmowych.
Witamina C
Zwiększa odporność na infekcje. Uczestniczy w wielu przemianach biochemicznych dzięki właściwościom redukującym. Ułatwia detoksykację organizmu, przyspiesza gojenie ran, zapobiega odleżynom, pełni funkcje koenzymu podczas syntezy kolagenu.
Jest antyoksydantem aktywnym w fazie wodnej oraz na granicy fazy lipofilnej i hydrofilnej. Bierze udział w regeneracji witaminy E, poprawia wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym, uszczelnia naczynia kapilarne Wykazuje działanie przeciwzapalne, detoksykujące, antyagregacyjne, przeciwmiażdżycowe, antynowotworowe.
Ze względu na ryzyko infekcji wirusowej oraz obecność wielu ksenobiotyków (w żywności i środowisku) należy przyjmować 3 -5 g witaminy C dziennie. Konieczne jest przyjmowanie w małych dawkach co 3 godziny, co zapewnia stałe stężenie witaminy C w organizmie.
Witamina D3 – cholekalcyferol
O znaczeniu witaminy D3 w regulacji metabolizmu świadczy obecność jej receptora w komórkach nabłonka naczyniowego, neuronach, miocytach, kardiomiocytach, komórkach układu immunologicznego. Niedobory witaminy D3 skutkują zwiększoną zachorowalnością na schorzenia autoimmunologiczne, nowotworowe, neurologiczne, neurodegeneracyjne.
Wpływ witaminy D3 na układ immunologiczny polega na aktywacji i różnicowaniu limfocytów CD4, wytwarzaniu cytokin, funkcjonowaniu limfocytów Th1, Th2 i T regulatorowych, co może mieć istotne znaczenie w patogenezie i leczeniu wielu chorób o podłożu autoimmunologicznym [Kuryłowicz i in., 2007].
Właściwości antynowotworowe witaminy D3 wynikają z jej antyproliferacyjnego działania na komórki nowotworowe, regulacji cyklu komórkowego oraz zdolności do indukcji apoptozy i hamowania angiogenezy.
Witamina D3 konieczna jest do prawidłowej czynności przytarczyc oraz funkcjonowania nerek. Stosowana jest w leczeniu łuszczycy, hamuje demielinizację tkanki nerwowej w stwardnieniu rozsianym oraz niszczenie β-komórek trzustki u chorych na cukrzycę.
UWAGA! Suplementy lipofine (olej z wątroby rekina, ekstrakt z liści oliwnych, witamina D3) należy przyjmować w trakcie posiłku. Probiotyk i kolostrum – najlepiej z jogurtem lub mlekiem.
Opracowanie nie było sponsorowane – brak konfliktu interesów
