Naukowe wyjaśnienia rolniczego gniewu - Raport „Wspólna Polityka Rolna w Polsce-bilans 20-lecia członkostwa w UE i wyzwania na kolejne lata”.

Naukowe wyjaśnienia rolniczego gniewu - Raport „Wspólna Polityka Rolna w Polsce-bilans 20-lecia członkostwa w UE i wyzwania na kolejne lata”.

Wspólna Polityka Rolna w Polsce – bilans 20-lecia członkostwa w UE i wyzwania na kolejne lata


Komentarz Redaktora Naczelnego Krzysztofa Wróblewskiego

Od ładnych kilku miesięcy przez liczne kraje Unii Europejskiej przetaczają się masowe protesty rolników świadczące o dużym oporze przeciwko nowej Wspólnej Polityce Rolnej. Sztandarowym hasłem podczas rolniczych demonstracji jest walka z Zielonym Ładem, ale nie tylko o Zielony Ład w tej grze chodzi. Spadająca opłacalność całej produkcji rolniczej w całej Unii, zarówno produkcji roślinnej jak i zwierzęcej, sprawia, że wielu rolnikom brakuje pieniędzy na przetrwanie, nie mówiąc o środkach niezbędnych do dalszego inwestowania. W takiej sytuacji są obecnie w Polsce nie tylko producenci zbóż. Bowiem ciemne chmury pojawiają także nad najbardziej dochodową i nowoczesną branżą jaką jest produkcja i przetwórstwo mleka. Tak. Prawie wszyscy unijni rolnicy mają poczucie krzywdy i żal do Brukseli. A owe słowa żalu i rolniczej krzywdy zostały już opisane w sposób naukowy z podaniem konkretnych przyczyn rolniczych protestów. O czym świadczą następujące cytaty.
„Protesty rolnicze potwierdzają jednak, że Komisja Europejska nie podjęła wystarczających wysiłków, aby w sposób transparentny i zrozumiały dla społeczeństw państw unijnych, szczególnie środowisk rolników, komunikować spodziewane skutki realizacji tych strategii, szczególnie negatywne, oraz proponowane działania osłonowe. W rozumieniu większości rolników Europejski Zielony Ład wpłynie w decydującym stopniu na zahamowanie rozwoju ich gospodarstw, spowoduje ograniczenie produkcji, wywoła powszechny proces zubożenia rodzin rolniczych, a nawet bankructwo gospodarstw rolnych".
„Dzisiaj oczywistym jest, że zarówno założenia Europejskiego Zielonego Ładu, jak i Plany strategiczne Wspólnej Polityki Rolnej wymagają fundamentalnego przeglądu i rewizji. Ważne jest, aby celem tej rewizji pozostało zagwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego Europy. Doświadczenie globalnej pandemii COVID19, która przerwała łańcuchy dostaw, a następnie wybuch pełnoskalowej wojny w Ukrainie w 2022 roku, potwierdziły, że Europa musi opierać swoje bezpieczeństwo żywnościowe na własnej produkcji . Tymczasem, porozumienia handlowe zawierane przez Unię Europejską, często w sposób niewystarczający uwzględniają interesy europejskiego rolnictwa. Polska, jako kraj o dużym potencjale produkcyjnym (zasób ziemi i siły roboczej) jest w stanie zagwarantować to bezpieczeństwo w wymiarze krajowym i skutecznie przyczyniać się do jego budowy w wymiarze unijnym".
Są to słowa autorów jeszcze gorącego raportu pod tytułem „Wspólna Polityka Rolna w Polsce-bilans 20-lecia członkostwa w UE i wyzwania na kolejne lata”. Autorami tej publikacji są dr Michał Dudek , dr Mirosław Drygas , dr Iwona Nurzyńska i dr hab. Barbara Wieliczko. Została ona zrealizowana przez Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk i Fundację Badań Miejsko-Wiejskich RURall w ramach Forum Inicjatyw Rozwojowych Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej.
Zachęcam do przeczytania całości tego raportu, który zamieszczamy poniżej na naszym Portalu. Należy go czytać spokojnie krok po kroku, bez pośpiechu i wyciągać wnioski na temat aktualnej kondycji i to nie tylko polskiego rolnictwa. Zachęcam do lektury. Na pewno jeszcze wiele razy na łamach Polski Rolnej będziemy korzystali z tej użytecznej publikacji.



* * *

Wspólna Polityka Rolna w Polsce  – bilans 20-lecia członkostwa w UE i wyzwania na kolejne lata

Rolnictwo i cały system żywnościowy stoją przed ogromnymi wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatycznymi oraz technologicznymi. Sektor rolny coraz bardziej podlega regułom wyznaczanym przez inne obszary polityki publicznej niż polityka rolna. Rosnące wymogi związane z ograniczaniem negatywnego wpływu działalności gospodarczej na środowisko dotyczą w coraz większym zakresie rolnictwa. Jednocześnie zmiany klimatyczne mogą zagrażać bezpieczeństwu żywnościowemu, które w Europie od czasu sukcesu Wspólnej Polityki Rolnej było uznawane za pewnik.
W okresie ostatnich dwóch dekad polskie rolnictwo przeszło fundamentalne zmiany za sprawą objęcia go wsparciem w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Kolejne dwie dekady będą dla rolnictwa polskiego, podobnie jak rolnictwa w innych państwach Unii Europejskiej jeszcze większym wyzwaniem, a zapewnienie odporności na zmiany związane z zieloną i cyfrową transformacją powinno być najważniejszym zadaniem dla polityki rolnej.
 
 
OCENA OBECNEJ SYTUACJI I PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ
 
Masowe protesty rolników mające miejsce w ostatnich kilku miesiącach prawie we wszystkich państwach członkowskich UE, potwierdzają, że zmiany w polityce rolnej UE, zarówno te już wdrożone, ale także proponowane na najbliższe kilkanaście lat, spotykają się z ogromnym oporem. Niezaprzeczalnie, fundamentalnym wyzwaniem dla zrównoważonego rozwoju rolnictwa, tak globalnego, europejskiego, jak i polskiego, są zmiany klimatu oraz towarzyszące temu negatywne skutki, w tym gwałtowne zjawiska pogodowe[1], degradacja gleby czy utrata bioróżnorodności. Do kluczowych wyzwań należy zaliczyć także zagrożenia dla żywotności ekonomicznej gospodarstw rolnych, niestabilne otoczenie rynkowe rolnictwa, światowe tendencje rynkowe wręcz wymuszające określone kierunki gospodarowania (konieczna specjalizacja i koncentracja produkcji), presję rosnących wymogów sanitarnych, napływ produktów importowych z krajów o niższych wymaganiach w zakresie standardów produkcji rolnej, spadającą atrakcyjność biznesową sektora rolnego, spodziewane na bazie dotychczasowych tendencji słabnące zainteresowanie młodego pokolenia pracą w rolnictwie, czy też ograniczone potencjalne możliwości dostępu do wiedzy i przełomowych innowacyjnych technologii cyfrowych.
 
Odpowiedzią UE na zmiany klimatu w wymiarze strategicznym stał się Europejski Zielony Ład (EZŁ) i Pakiet regulacyjny Fit for 55, w obszarze rolnictwa - strategie Od Pola do Stołu i Bioróżnorodności. Protesty rolnicze potwierdzają jednak, że Komisja Europejska nie podjęła wystarczających wysiłków, aby w sposób transparentny i zrozumiały dla społeczeństw państw unijnych, szczególnie środowisk rolników, komunikować spodziewane skutki realizacji tych strategii, szczególnie negatywne, oraz proponowane działania osłonowe. W rozumieniu większości rolników EZŁ wpłynie w decydującym stopniu na zahamowanie rozwoju ich gospodarstw, spowoduje ograniczenie produkcji, wywoła powszechnie proces zubażania rodzin rolniczych, a nawet bankructwa gospodarstw rolnych. Brak dialogu i narzucenie nowych wymagań spowodowały, że rolnicy stracili poczucie sprawczości w zakresie możliwości podejmowania kluczowych decyzji biznesowych. Podjęta przez szefową Komisji Europejskiej w końcu stycznia bieżącego roku decyzja o rozpoczęciu tzw. Dialogu Strategicznego z potencjalnie wszystkimi interesariuszami WPR została uruchomiona co najmniej 5 lat za późno. Kształt aktualnej WPR został bowiem zarysowany już w trakcie poprzedniego okresu programowania. Pomimo kilku raportów renomowanych ośrodków jak np. Ministerstwo Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (Economic Research Service - ERS USDA), Uniwersytet w Wageningen, czy Wspólne Centrum Badawcze (JRS) afiliowane przy Komisji Europejskiej, jak również w Polsce przygotowany przez konsorcjum IRWiR PAN, IUNG-PIB i UPP[2] oraz przez Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych przy Instytucie Ochrony Środowiska PIB, wskazujących na negatywne skutki tak skonstruowanej reformy. Przedstawione w opracowaniach negatywne konsekwencje nie wzbudziły większego zainteresowania w kręgach politycznych. Wskutek braku upowszechnienia tych opracowań także organizacje rolnicze tylko w niewielkim stopniu dostrzegały ten problem.
Dotychczas realizowana WPR zapewniała bezpieczeństwo żywnościowe i bezpieczną żywność, nadwyżkę eksportową, wzrost dochodów rolników oraz stałą poprawę realizacji celów środowiskowo-klimatycznych w Polsce, jak i w całej UE. Przyniosła ona polskim rolnikom wymierne korzyści, a po wejściu do UE Polska pozostawała jednym z największych beneficjentów funduszy unijnych przeznaczonych na politykę rolną i rozwój obszarów wiejskich[3].
Jednakże w ostatnich latach coraz silniej zaczęły pojawiać się głosy krytykujące WPR UE podkreślając jej słabości znajdujące odzwierciedlenie w zjawiskach takich jak: niedostateczny poziom dochodów w stosunku do innych grup zawodowych, niska produktywność czynników produkcji, w tym ziemi, niska skuteczność w realizacji celów środowiskowo-klimatycznych, relatywnie niska efektywność korzystania ze wsparcia finansowego oferowanego przez WPR. W kontekście notowanego od kilku unijnych perspektyw finansowych zmniejszania wielkości wspólnotowego budżetu na WPR już możemy zaobserwować problem z zapewnieniem funduszy na realizację zadań związanych z neutralizacją i sprostaniu zarysowanym wyzwaniom, uwarunkowanych dostępem do innowacyjnej wiedzy i przełomowych technologii cyfrowych (rolnictwo 4.0, a zapewne już niedługo Rolnictwo 5.0). Problemem jest też realny spadek (inflacja) siły nabywczej dopłat bezpośrednich.
W świetle obaw środowiska rolniczego co do skutków EZŁ, w tym przede wszystkim związanych ze spadkiem obszaru produkcji towarowej (m.in. odłogowanie gruntów ornych, wzrost obszaru produkcji ekologicznej) i obniżeniem plonowania (na skutek redukcji stosowania przemysłowych środków do produkcji), konieczne jest nowe spojrzenie na sposób realizacji wyzwań wskazanych w EZŁ i towarzyszących mu strategii dla rolnictwa. Nowe wyzwania związane ze zmianami klimatu i utratą bioróżnorodności w krajach UE stanowią kontekst reform WPR, jakie przyjęto na okres programowania i finansowania w latach 2021-2027.[4] W wymiarze operacyjnym instrumentem realizacji strategii UE w obszarze sektora rolnego są realizowane od 2023 r. Plany Strategiczne dla WPR (PS WPR), do przygotowania których były zobowiązane wszystkie kraje członkowskie UE. Plany strategiczne podlegały ocenie Komisji Europejskiej w kontekście zgodności z celami EZŁ oraz z celami szczegółowym WPR na lata 2021-2027[5]. Plany obejmują zbiór różnych działań, także te które są znane z poprzednich okresów programowania unijnego, w tym: dopłaty do dochodów rolniczych, instrumenty zarządzania ryzykiem, modernizacja gospodarstw, dobrowolne programy agro-środowiskowo-klimatyczne, doradztwo, szkolenia etc. Nowością są (dobrowolne dla rolników) instrumenty wsparcia obszarowego zwane eko-schematami. Na ich realizację kraje muszą przeznaczyć min 25% % funduszy WPR w I filarze. Wdrażana w poprzednim okresie płatność na zazielenienie (tzw. greening) została włączona do minimalnych wymagań w ramach wzmocnionej warunkowości środowiskowej.
Dzisiaj oczywistym jest, że zarówno założenia EZŁ, jak i Plany strategiczne WPR wymagają fundamentalnego przeglądu i rewizji. Ważne, aby celem tej rewizji pozostało zagwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego Europy. Doświadczenia globalnej pandemii COVID19, która przerwała łańcuchy dostaw, a następnie wybuch pełnoskalowej wojny na Ukrainie w 2022 r., potwierdziły, że Europa musi opierać swoje bezpieczeństwo żywnościowe na własnej produkcji. Tymczasem, porozumienia handlowe zawierane przez UE, często w sposób niewystarczający uwzględniają interesy europejskiego rolnictwa. Polska, jako kraj o dużym potencjalne produkcyjnym (zasób ziemi i siły roboczej), jest w stanie zagwarantować to bezpieczeństwo w wymiarze krajowym i skutecznie przyczyniać się do jego budowy w wymiarze unijnym.
Dialog strategiczny w kwestii jak ma wyglądać pożądana struktura wsparcia rolnictwa w Unii Europejskiej, w tym także w Polsce, musi być skoncentrowany na budowie zrównoważonego systemu produkcji żywności, rolnictwa odpornego na szoki pogodowe i rynkowe (ang. resilient), neutralnego dla klimatu, efektywnie wykorzystującego zasoby naturalne oraz konkurującego na rynkach globalnych, funkcjonującego na żywotnych obszarach wiejskich. Polityka rolna musi widzieć cały system produkcji żywności, równomiernie rozkładając obciążenia „zielonej transformacji” w całym łańcuchu żywnościowym. Szczególna odpowiedzialność spoczywa na podmiotach skupowych i przetwórstwie, które muszą przejąć część kosztów niezbędnych dostosowań na poziomie produkcji pierwotnej. Podmioty te muszą chronić źródła pozyskiwania surowca rolniczego będąc w stanie udokumentować pochodzenie tego surowca, czego domagają się konsumenci.
Nowy zestaw instrumentarium WPR powinien oferować m.in. narzędzia: sprzyjające poprawie poziomu uzyskiwanych dochodów, wspierające inwestycje ukierunkowane na innowacyjność, jak również na rozwój start-up’ów technologicznych w rolnictwie. Konieczne są nowe działania w zakresie masowego stosowania instrumentów zarządzania ryzykiem rynkowym i środowiskowym (gwałtowne zjawiska pogodowe), których rolnicy nie są w stanie kontrolować. Są to zasadnicze elementy stabilizujące dochody rolnicze w dużo większym stopniu niż system dopłat bezpośrednich. Fluktuacja cen na światowych rynkach zbóż jednoznacznie pokazała, jak szybko może dojść do sytuacji kryzysowej w rolnictwie, co de facto jest źródłem protestów rolniczych.
Kluczowymi elementami holistycznie spajającymi zaprezentowane kierunki wsparcia jest transfer wiedzy w innowacyjnych obszarach, w szczególności dotyczących przełomowych technologii cyfrowych, pozwalających realizować transformację gospodarowania w rolnictwie w kierunku praktyk rolno-środowiskowych z uwzględnieniem dostarczania dóbr publicznych i niwelowania negatywnych skutków efektów zewnętrznych produkcji rolniczej, w tym redukcję emisji gazów cieplarnianych.
W tym holistycznym podejściu, nadal dużym wyzwaniem jest poprawa funkcjonowania łańcucha żywnościowego obejmująca zarówno organizację, ale przede wszystkim sprawiedliwy podział wartości dodanej pomiędzy jego uczestnikami. W wymiarze europejskim, WPR, aby lepiej funkcjonować, musi zostać zintegrowana z innymi politykami Wspólnoty, w tym szczególnie energetyczną, klimatyczną, środowiskową ze znacznie silniejszym uwzględnieniem podejścia regionalnego i włączeniem zasad gospodarowania w obiegu zamkniętym (tzw. gospodarka cyrkulacyjna). Uznając zasadność części krytyki ze strony rolników kierowanej do twórców i promotorów EZŁ i towarzyszących mu dokumentów strategicznych dla rolnictwa, szczególnie prowadzących do ograniczenia produkcji rolnej w UE (odłogowanie, przeznaczanie 25% UR w UE pod produkcję ekologiczną) należy podkreślić, że w procesie weryfikacji część dotychczasowych propozycji musi pozostać i być w sposób właściwy komunikowana z jednej strony, ale z drugiej strony – właściwie oprzyrządowana w formie instrumentów wsparcia. Pierwsza część propozycji dotyczy bezpieczeństwa żywności, która trafia do konsumenta (regulacje w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów, dodatków do pasz, ograniczenia antybiotyków w produkcji zwierzęcej, dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych, ramowa regulacja o zrównoważonych systemach żywnościowych, oznaczenia wartości odżywczej na opakowaniach, stosowanie nowych technologii genomicznych, czy przepisy regulujące rynek materiału rozmnożeniowego roślin i lasów, ale także materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością). Kluczowa część propozycji dotyczy sfery dostarczania dóbr publicznych przez rolników, w tym tych związanych z redukcją emisji gazów cieplarnianych (przeciwdziałanie marnowaniu żywności, poprawa dobrostanu zwierząt, czy promocja zasad rolnictwa regeneracyjnego/ węglowego w ramach eko-schematów, wspieranie i wzmocnienie wszelkich form współpracy producentów (spółdzielnie, organizacje i grupy producentów), w tym rozwój usług wspólnych w rolnictwie). Jednakże wszelkie zmiany powinny być przeprowadzane po wcześniejszym szerokim ich skonsultowaniu z bezpośrednimi interesariuszami proponowanych rozwiązań.
 
 
PROPOZYCJA ROZWIĄZAŃ
 
Uznając, że celem strategicznym krajowej polityki rolnej jest zapewnienie warunków do innowacyjnego rozwoju gospodarstw rolnych, umożliwiając długookresowe utrzymanie pozycji konkurencyjnej na globalnych rynkach oraz osiąganie godnych i stabilnych dochodów, poprzez sprawne i skuteczne pokonywanie barier społeczno-ekonomicznych, środowiskowo-klimatycznych i instytucjonalnych, poniżej sformułowano główne propozycje rozwiązań składających się na pożądany kształt polityki rolnej na poziomie krajowym w Polsce.
Rozwiązania te adresują kluczowe problemy strukturalne polskiego rolnictwa. Ich realizację powinien wspierać nowy model wdrażania WPR realizowany od 2021 r. w UE. Dał on krajom członkowskim dużą swobodę w kształtowaniu krajowych programów rozwoju wsi i rolnictwa w imię zasady zwiększonej subsydiarności. Przemawiała za tym logika lepszego dopasowania instrumentów pomocy do sytuacji w poszczególnych krajach członkowskich, przedstawionej w pogłębionej analizie strategicznej mocnych i słabych stron sektora rolnego i obszarów wiejskich, oraz wskazania priorytetów rozwojowych. W europejskiej nomenklaturze te programy zostały nazwane Planami Strategicznymi dla WPR (PS WPR) i połączyły one zintegrowane podejście do programowania. W dużej mierze są więc odpowiedzią na apele o wzmocnienie krajowej polityki rolnej w ramach dozwolonych prawodawstwem UE, komplementarnej dla działań podejmowanych zgodnie z regułami nowego modelu wdrażania WPR (Plan Strategiczny) oraz o wzmocnienie synergii krajowych (budżetowych) i unijnych (EFRROW i EFGR) źródeł i mechanizmów finansowych[6].
W Polsce PS WPR 2023-2027 jest realizowany ze środków pochodzących z UE, na które składa się wsparcie w kwocie 17,3 mld euro w ramach I filaru WPR i 4,7 mld euro w ramach II filaru WPR. Wydatki związane ze wsparciem na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, dodatkowo są współfinansowane ze środków krajowych. Podstawowym instrumentem wsparcia oferowanym przez WPR pozostaje system wspierania dochodów rolniczych w formie dopłat bezpośrednich, stąd szereg propozycji rozwiązań koncentruje się na tym aspekcie. W Polsce w latach 2004-2022 system wsparcia rolnictwa obejmował szereg różnych płatności obszarowych (płatnych do hektara): podstawowa (JPO) i uzupełniająca (UPO), które dominują w strukturze płatności (łącznie stanowiły blisko 70%), płatność redystrybucyjna wspierająca małe i średnie gospodarstwa rolne[7] (4%), zazielenienie w latach 2014-2022 (14,6%;), instrumenty wspierania dochodów producentów wybranych kierunków produkcji zwierzęcej i roślinnej (łącznie 10%), czy specjalna płatność dla młodych rolników (niespełna 1%)[8]. Po reformie WPR, która weszła w życie w 2023 r., wszystkie kraje wspierają dochody rolników w formie podstawowego wsparcia dochodów na rzecz zrównoważenia (Basic Income Support for Sustainability, BISS). Jest to obowiązkowy instrument polegający na dopłacie do każdego kwalifikującego się hektara użytków rolnych deklarowanych przez rolników. W swej istocie jest to instrument zbliżony do stosowanego przez Polskę od początku członkostwa systemu Jednolitej Płatności Obszarowej (SAPS). Także część pozostałych rodzajów płatności jest realizowanych w ramach zreformowanej WPR. Novum jest system eko-schematów, na które kraje członkowskie muszą przeznaczyć co najmniej 25% alokacji funduszy rolnych w I filarze WPR.
W kontekście dotychczasowych doświadczeń i efektów realizowanej WPR w Polsce sformułowano propozycje rozwiązań, z których część należy wprowadzić niezwłocznie, a część wymaga strategicznego namysłu. Prezentujemy je w pewnej zamierzonej hierarchii wagi problemu.
 
  1. Z punktu widzenia budowy konkurencyjności i zdolności rozwojowych polskiego rolnictwa kluczowe jest, aby ukierunkować instrumentarium polityki rolnej na gospodarstwa towarowe produkujące na rynek. Instrumenty zmodyfikowanej wspólnej polityki rolnej muszą być kierowane do gospodarstw silnych ekonomicznie i innowacyjnych, które produkują żywność w systemie gwarantującym zrównoważone środowiskowo korzystanie z zasobów naturalnych, czy realizację praktyk sprzyjających redukcji emisji gazów cieplarnianych i zwiększających sekwestrację węgla w glebie. Wsparcie musi zapewnić włączenie się tych gospodarstw do łańcucha dostaw i partnerską współpracę z przetwórstwem, czy instytucjami finansowymi obsługującymi sektor rolno-spożywczy. Są to gospodarstwa gwarantujące bezpieczeństwo żywnościowe kraju. Jak wskazują dane polskiego FADN, są to gospodarstwa rolne o wielkości ekonomicznej co najmniej 25 tys. euro i większej. Ekonomiści szacują tę grupę na 150-200 tys. podczas gdy, Powszechny Spis Rolny 2020[9], wskazuje, że w Polsce mamy ponad 147 tys. gospodarstw powyżej 20 ha, w tym 40 tys. większych niż 50 ha. Jednocześnie dopiero od tej granicy zaczyna się zdolność gospodarstwa rolnego do generowania przychodów na poziomie zbliżonym do średniego rocznego wynagrodzenia netto w gospodarce narodowej w Polsce. Dane wstępne FADN za 2022 r. wskazują, że gospodarstwa o wielkości ekonomicznej 25-50 tys. euro[10] w Polsce korespondują ze średnią powierzchnią gospodarstwa na poziomie 27 ha. W tej grupie gospodarstw, podobnie jak we wszystkich grupach poniżej tej granicy, wartość inwestycji netto osiągnęła wartość ujemną, co oznacza ograniczone możliwości inwestowania w rozbudowę bazy produkcyjnej.
 
  1. Polska polityka rolna musi wzmacniać proces profesjonalizacji rolnictwa widoczny w grupie gospodarstw rolnych „średnio-dużych” (powyżej 50 tys. euro wielkości ekonomicznej i większych), związanych z rynkiem, zdolnych do rozwoju, sięgających po innowacyjne rozwiązania rolnictwa precyzyjnego i Rolnictwa 4.0[11]. Ich poziom życia jest zbliżony, a często wyższy od tego, który obserwujemy w gospodarstwach domowych przedsiębiorców pozarolniczych[12]. Aby ten proces nie był zahamowany konieczne jest odejście w Polsce od „fetyszyzacji” wyrównania płatności obszarowych i zbliżenia ich do poziomu w krajach zachodnich, który zepchnął na drugi plan sensowną alokację funduszy wspierającą inwestycje, innowacje i budowę silnego segmentu rodzinnych gospodarstw rolnych zdolnych do konkurowania i jednocześnie posiadających kompetencje, do koniecznej adaptacji do nieuchronnych zmian klimatu. Bez dostępu do funduszy na inwestycje, nie będzie możliwa realizacja działań niezbędnych do adaptacji do zmian klimatycznych i nowych wyzwań rynkowych.
 
  1. Koniecznością jest wprowadzenie skutecznych instrumentów zarządzania ryzykiem. Ogromna fluktuacja na międzynarodowych rynkach rolnych potwierdza, że podmywane są podwaliny budujące zdolność gospodarstw towarowych do konkurowania z tanim importem z krajów poza unijnych. Bez zasadniczej zmiany instrumentarium WPR, grozi tym gospodarstwom utrata zdolności do utrzymania się na rynku rolnym[13]. Ograniczony wpływ na miejsce prowadzenia działalności, wysoki stopień uzależnienia od natury, narażenie na gwałtowne zmiany pogodowe (regularne już klęski suszy rolniczej) i szoki cenowo-rynkowe powodują, że stosowanie instrumentów zarządzania ryzykiem w rolnictwie to dziś konieczność. Jednym z ich, ale nie jedynym, są ubezpieczenia. Pomimo publicznego systemu dotowania ubezpieczeń rolnych w Polsce, nadal niewielka grupa gospodarstw z nich korzysta (w 2022 r. około 200 tys.). W gospodarstwach towarowych ubezpieczenia są traktowane jako instrument stabilizacji dochodów. Jest to ważny aspekt rozpoczynającej się dyskusji o koniecznych zmianach WPR po 2027 roku. Niestety brak jest też znaczących wysiłków skierowanych na poprawę stanu świadomości rolników poprzez ich edukację o konieczności ubezpieczania upraw od wielu ryzyk.
 
  1. Rewizja instrumentariów WPR musi zwiększyć zakres stosowania narzędzi stabilizacji dochodów, rekompensujących straty na skutek różnego rodzaju nieprzewidzianych zdarzeń, jak np. głębokie fluktuacje cen na globalnych rynkach rolnych, coraz częściej występujące w ostatnich latach katastroficzne zjawiska pogodowe (susze, powodzie, przymrozki w okresie wegetacji, brak okrywy śnieżnej ozimin, tornada), czy też chorobom zwierząt hodowlanych (ASF, ptasia grypa). Istotną w tym względzie tendencją zachodząca w UE od lat jest rozwieranie się nożyc cen na niekorzyść rolnictwa, wymuszające stałe zwiększanie skali produkcji (industrializacja rolnictwa) dla podtrzymania uzyskiwanych dochodów (tzw. kierat rynkowy), często kosztem dewastacji środowiska naturalnego człowieka, czy też rosnące koszty energii. Uruchomienie tego typu mechanizmów, stosowanych skutecznie w USA (counter-cyclical payments), wymagałoby jednak powszechnego wprowadzenia w Polsce rachunkowości w gospodarstwach rolniczych. Bez tego niemożliwe byłoby precyzyjne szacowanie utraconych dochodów. Jak dotychczas w Polsce nie uruchomiono działań służących stabilizacji dochodów, które służą rekompensacie z tytułu spadku dochodów rynkowych. Brak możliwości oszacowanie spadku dochodu rolnika na podstawie danych historycznych i udokumentowania dochodu wskutek nieprowadzenia rachunkowości przez zdecydowaną większość gospodarstw rolnych w Polsce uniemożliwia pozbawia  polskich rolników możliwości dostępu do ciekawych rozwiązań stosowanych w tym względzie np. w USA. Uruchomienie programu pilotażowego stanowiłoby ważny efekt demonstracji korzyści z posiadania rachunkowości rolnej i korzystania z pomocy unijnej.
 
  1. System dopłat bezpośrednich do hektara wymaga poważnej rewizji. Dotychczasowy system wsparcia bezpośredniego nie może być kontynuowany, także z powodu spodziewanych skutków finansowych członkostwa Ukrainy (możliwe cięcia na poziomie 20% w wysokości dopłat do rolnictwa dla obecnych członków UE). W świetle faktu, że europejscy rolnicy już doświadczają spadku realnego poziomu wsparcia z tytułu dopłat bezpośrednich, spowodowanego skutkami presji inflacyjnej w całej UE, ale także w efekcie reformy WPR i wprowadzeniu dobrowolnych eko-schematów, musimy poszukiwać innych rynkowych rozwiązań w zakresie zagwarantowania godziwych dochodów rolników europejskich. Nowy system wsparcia pozwoliłby na wyeliminowanie negatywnego wpływu dopłat do hektara na kształtowanie się rynku ziemi w Polsce, w tym zahamowanie przemian agrarnych i niską wydajność wykorzystania zasobów ziemi w Polsce. W Polsce jest ponad 660 tys. gospodarstw o powierzchni 1-5 ha, dla których rolnictwo nie jest podstawowym źródłem utrzymania, a wartość produkcji rolnej w tych gospodarstwach nie pozwala na generowanie nadwyżki finansowej z przeznaczeniem na rozwój gospodarstwa. Poza utrzymaniem własności ziemi rolnej są to często podmioty niezwiązane z rolnictwem. Jednocześnie wsparcie systemowe dla drobnych gospodarstw, dla których rolnictwo jest jedynym źródłem utrzymania, musi być ukierunkowane na budowę silnych krótkich łańcuchów dostaw i sprzedaż bezpośrednią. Niezbędną w tym wymiarze zmianą powinno być wprowadzenie uwarunkowania możliwości pozyskiwania płatności bezpośrednich od obowiązkowego lokowania wytwarzanych produktów na rynku, co wiąże się bezpośrednio z obowiązkiem prowadzenia produkcji rolniczej.
 
  1. Koniecznym jest wyłączenie z polityki rozwojowej WPR elementów polityki społecznej o charakterze wsparcia socjalnego. W sytuacji spodziewanych ograniczeń budżetowych w przyszłym okresie programowania publiczne środki finansowe z UE powinny być wydawane oszczędniej, a zarazem skuteczniej i efektywniej. Takie wsparcie socjalne powinno być domeną polityki krajowej.
 
  1. Wprowadzenie w Polsce na szerszą skalę tzw. zwrotnych instrumentów finansowych w ramach WPR. To oferta dla dużych i bardzo dużych gospodarstw rolnych, która może wypełnić lukę finansową wskutek realnego zmniejszenia wspólnego budżetu. Udział instrumentów finansowych w ogólnej wielkości wsparcia rolnictwa musi być tym większy im mniejsze będą rozmiary wspólnego budżetu.
 
  1. Konieczny jest nowy model gospodarowania gruntami rolnymi w Polsce. Od lat barierą rozwoju polskiego rolnictwa i wzrostu konkurencyjności towarowych gospodarstw rolnych jest ograniczony dostęp do ziemi rolnej, w tym dla młodych rolników. Już obecnie jest to sygnalizowane jako syndrom mogącego wystąpić w Polsce zjawiska braku następców. Jednym z celów krajowej polityki rolnej powinno być stworzenie warunków do wyłączenia z systemu wsparcia bezpośredniego nieprodukujących na rynek tzw. „statystycznych gospodarstw rolnych”, utrzymujących się z pozarolniczych źródeł. Źródłem finansowania tego rodzaju programów przejściowych, także pilotażowych, powinny być zarówno krajowe fundusze publiczne, jak i fundusze unijne. Szerszy dostęp do ziemi rolnej w ramach systemu wieloletnich dzierżaw prywatnych zmniejsza popyt na zakup gruntów rolnych, co przekłada się na mniejszą presję na wzrost cen ziemi rolnej[14]. Ma to istotne przełożenie na mniejsze zadłużanie rolników.
 
  1. Konieczna jest rewizja przepisów krajowych, które zniechęcają właścicieli drobnych gospodarstw niestanowiących źródła utrzymania, do wydzierżawiania swojej ziemi (m.in. poprzez likwidację przepisów krajowych w zakresie ubezpieczeń społecznych rolników w KRUS powodujących utratę praw do pozostawania w systemie KRUS w przypadku wydzierżawienia gruntów rolnych podmiotom trzecim). Wydzierżawienie tych gruntów na otwartym rynku nie powinno naruszać praw nabytych rolników. Rynek gruntów rolnych w Polsce jest zdeformowany przez użytkowanie gruntów rolnych w szarej strefie, co skutkuje brakiem tytułu prawnego dzierżawców do gruntów, a co za tym idzie brakiem możliwości ubezpieczenia upraw na tych gruntach i korzystania z pomocy państwa w razie klęski żywiołowej (np. suszy), podstawy do zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie paliwa rolniczego, czy możliwości skorzystania z różnych instrumentów wsparcia z WPR.
 
  1. Koniecznym jest wzmacnianie zdolności instytucjonalnych agencji rolnych, w tym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), która jest dziś jedyną, akredytowaną agencją płatniczą realizującą płatności w ramach WPR oraz głównym podmiotem wdrażającym programy dla rolnictwa i wsi[15].
 
  1. Konieczne jest kontynuowanie budowy oraz wzmacnianie instytucji tworzących System Wiedzy i Innowacji w Rolnictwie (AKIS), bez których nie będzie możliwe zapewnienie transferu innowacyjnych przełomowych technologii do praktyki rolniczej, w tym cyfryzacji. Wzmocnienie i przyspieszenie aktualnie ciągle zbyt niskiego stopnia/poziomu dyfuzji innowacji do rolnictwa i na obszary wiejskie nie jest możliwe przy obecnym niedofinansowaniu i słabo funkcjonującym AKIS. Zdecydowane zwiększenie nakładów na funkcjonowanie AKIS oraz równoległa gruntowana zmiana podejścia MRiRW i odejście od długoletniej tendencji niedoceniania roli instytucji doradztwa rolniczego. Musi się zmienić ukierunkowanie prac instytutów badawczych, szczególnie podległych Ministerstwu Rolnictwa, z naciskiem na implementacyjny wymiar badań naukowych i ścisłą współpracę z praktykami rolnictwa, co w wielu krajach przynosi wielowymiarowe korzyści dla służb doradztwa (podniesiona ranga, dostęp do wyników badań), nauce (przełożenie wyników badań na praktykę i możliwość testowania teoretycznych osiągnięć badawczych), a przede wszystkim dla rolników.
 
  1.  Jednym z warunków zagwarantowania konkurencyjności polskiego rolnictwa, poza dalszą profesjonalizacją gospodarstw rolnych, jest szersze zastosowanie nowoczesnych technologii w rolnictwie. Dotyczy to zarówno rolnictwa precyzyjnego (Rolnictwo 3.0), jak i technologii Rolnictwa 4.0. Postęp w tym zakresie jest ogromny i praktycznie każdy dzień przynosi zmiany innowacyjne w zakresie systemów produkcji rolnej, zarówno w zakresie zarządzania gospodarstwem rolnym, jak i modelowania wpływu zmian rynkowych, czy środowiskowych. Znaczącym atrybutem w Polsce jest relatywnie wysoki udział młodych rolników, wykształconych kierunkowo i otwartych na wdrażanie nowoczesnych technologii w codzienne zarządzanie gospodarstwem. Nowe technologie umożliwiają stosowanie praktyk, których obsługa wymaga kompetencji i przygotowania z innego poziomu niż dotychczas. Zastosowanie sztucznej inteligencji, automatyzacji, robotyzacji oraz cyfryzacji, pozwala lepiej radzić sobie z ryzykiem produkcyjnym, środowiskowym czy rynkowym, których rolnik nie jest w stanie kontrolować.
 
  1. Pogłębione musi zostać podejście terytorialne w kreowaniu długookresowej polityki rolnej i rozwoju obszarów wiejskich, z precyzyjnie zdefiniowaną hierarchią celów. Realizacji tak zdefiniowanej polityki powinna służyć klarowna wizja i długookresowa strategia, zakładająca szeroki wachlarz źródeł finansowania, ich odpowiedni montaż finansowy, zarówno ze środków UE, jak i komplementarnie ze środków krajowych. Pogłębienie regionalizacji polityki rolnej pozwoli na lepsze dostosowanie instrumentów wsparcia do lokalnie artykułowanych i zidentyfikowanych potrzeb.
 
  1. Polska musi się przygotować na wyzwania związane z perspektywą (nadal odległą) akcesji Ukrainy do UE. Skalę wyzwania potwierdzają perturbacje na rynku zbóż, ale także innych rynkach rolnych w Polsce, wywołane napływem konkurencyjnego bezcłowego importu z Ukrainy po wybuchu wojny w 2022 r. Towarzyszyć temu musi rozbudowa infrastruktury technicznej, portów, magazynów, ale także przetwórstwa w Polsce, co pozwoli na wykorzystaniu możliwości jakie otwiera integracja poprzez kreację rynków zbytu.
 
  1. Rolnicy UE muszą być przygotowani na skutki licznych regulacji unijnych, które tylko z pozoru nie dotyczą rolnictwa (np. Taksonomia UE[16]). Konieczność ujawniania działań niekorzystnych dla środowiska i klimatu (emisji gazów cieplarnianych) przez wielkie korporacje i instytucje finansowe będą powodowały, że wymuszą one dostawcach surowców rolnych i klientach banków aktywne włączenia się w „zieloną transformację”. Bez strategicznej reorientacji polskiej polityki rolnej, polscy rolnicy mogą stracić szansę na bycie ważnym i silnym ogniwem łańcucha dostaw dla przetwórstwa oraz utracić dostęp do atrakcyjnego finansowania. Koszty tej transformacji muszą jednak być sprawiedliwie rozdzielone między wszystkich uczestników łańcucha wartości.
 
  1. Pogłębionego namysłu nad przyszłym kształtem WPR wymaga zasadność utrzymywania elementu wspierania rozwoju obszarów wiejskich w wymiarze rozwoju lokalnego i regionalnego. Zintensyfikowanie procesów poprawy poziomu życia na obszarach wiejskich, ale także budowa kapitału ludzkiego (poprzez edukację) i społecznego (zaufanie – współpraca), w tym poprawa kompetencji cyfrowych to dziś wyzwania cywilizacyjne nieograniczające się tylko do obszarów wiejskich. Przesunięcie tych kwestii w obszar zainteresowania Europejskiej Polityki Spójności pozwoliłoby na wzmocnienie i zintensyfikowanie współpracy w relacji wieś-miasto oferując poprawę wykorzystania i uruchomienie zamrożonego różnorodnego endogennego potencjału lokalnego na rzecz rozwoju gospodarczego wsi. Należy rozważyć, czy wprowadzenie powyższej zasady umożliwiłoby osiąganie większej wartości dodanej prowadzonych polityk, na którą powołują się często urzędnicy Komisji Europejskiej, jak i politycy krajowi. Zarazem będzie to czynnik jeszcze silniej niż dotychczas legitymizujący wydatkowanie środków ze wspólnotowych funduszy, a także argumentacja wobec wyborców w krajach członkowskich.
 
 
Zakończenie
 
Komisja Europejska w odpowiedzi na protesty rolników rozpoczęła w styczniu 2024 roku „Strategiczny dialog na temat przyszłości rolnictwa UE”. Wyniki pracy tego zespołu mają być przedstawione w czerwcu tego roku. Celem powołanego ciała jest wypracowanie wspólnego stanowiska na temat przyszłości rolnictwa i systemu żywnościowego UE. Zadaniem członków tego zespołu jest przygotowanie odpowiedzi na następujące pytania:
  • „Jak możemy zapewnić naszym rolnikom i społecznościom wiejskim, w których żyją, lepszą perspektywę, w tym godziwy standard życia?
  • Jak możemy wspierać rolnictwo w granicach naszej planety i jej ekosystemu?
  • Jak możemy lepiej wykorzystać ogromne możliwości oferowane przez wiedzę i innowacje technologiczne?
  • Jak możemy promować świetlaną i kwitnącą przyszłość europejskiego systemu żywnościowego w konkurencyjnym świecie?” (Komisja Europejska, 2024).
 
Na początku lutego bieżącego roku Komisja Europejska opublikowała komunikat “Securing our future Europe's 2040 climate target and path to climate neutrality by 2050 building a sustainable, just and prosperous society” (COM(2024)63). Dokument ten nie odnosi się wprost do rolnictwa i nie wskazuje na konkretne cele, ale jednoznacznie podtrzymuje zadanie osiągnięcia przez UE neutralności klimatycznej. Jednocześnie należy wskazać na właśnie uruchomiony średniookresowy przegląd WPR realizowanej w aktualnej perspektywie finansowej. Jest to wielkie wyzwanie w kontekście trwających protestów rolników nie tylko w Polsce, ale prawie we wszystkich państwach członkowskich UE. W tym kontekście rodzi się pytanie, jak nowa Komisja Europejska ukształtowana po nadchodzących wyborach do Parlamentu Europejskiego będzie chciała włączyć sektor rolny do działań związanych z ograniczaniem emisji gazów cieplarnianych?

STRONA REDAKCYJNA
 
Publikacja powstała na podstawie umowy nt:  Wspólna Polityka Rolna w Polsce – bilans 20-lecia członkostwa w UE i wyzwania na kolejne lata realizowanej przez Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN i Fundację Badań Miejsko-Wiejskich RURall w ramach programu Forum Inicjatyw Rozwojowych Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej.
 
Zespół autorski: dr hab. Barbara Wieliczko  – kierownik projektu, dr Michał Dudek, dr Mirosław Drygas, dr Iwona Nurzyńska.
 
Recenzja: dr hab. Monika Stanny
 
Redakcja:
 
Przygotowanie do druku:
 
Druk i oprawa:
 
 
Sposób cytowania: Drygas M., Nurzyńska I., Dudek M., Wieliczko B. (2024), Wspólna Polityka Rolna w Polsce
– bilans 20-lecia członkostwa w UE i wyzwania na kolejne lata. Podsumowanie. FEFRW, IRWiR PAN, Warszawa.
 
Copyright © by Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej 2024
Copyright © by Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN 2024
 
ISBN ……………………. Fundacja
DOI: …………………….. IRWiR
 
 

 







 
[1]Wśród 10 największych ryzyk w ciągu najbliższych 10 lat, aż 5 to te związane ze zmianami klimatu: niepowodzenie działań związanych z ochroną klimatu, ekstremalne zjawiska pogodowe, utrata bioróżnorodności, szkody w środowisku naturalnym wywołane przez człowieka; kryzys zasobów naturalnych Za: Global Risks Report 2023 | World Economic Forum | World Economic Forum (weforum.org) (dostęp 25/11/2023).
[2] IRWiR PAN, IUNG-PIB, UPP (2021). Wpływ Europejskiego Zielonego Ładu na polskie rolnictwo. Raporty Polityki Insight 2021. Warszawa: Polityka Insight Sp. z o.o. DOI: 10.13140/RG.2.2.35624.49922/1.
[3] W okresie 2004-2023  Polska otrzymała z UE łącznie ponad 244 mld euro, z czego blisko 76 mld euro to transfery w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR). Analiza struktury transferów WPR wskazuje, że największa skala pomocy tj. ponad 48 mld euro (64%), została skierowana do rolnictwa za pośrednictwem mechanizmów wsparcia dochodów (I filar WPR). Pomoc na realizację polityki rozwoju obszarów wiejskich (II filar WPR) stanowi ok. 30%  transferów. Interwencje rynkowe to obecnie nieco ponad 2% całości wpływów z UE.
[4] WEF_Global_Risks_Report_2023.pdf (weforum.org) Raport Global Risks 2023 przygotowany przez World Economic Forum, jak co roku pokazała ranking największych zagrożeń dla świata i planety  w perspektywie krótkiej (do 2 lat) oraz długoterminowej (do 10 lat). Niezależnie od czasookresu, wśród pierwszych 10 największych zagrożeń, 5-6 to te związane ze zmianami klimatu (brak niezdolnością do powstrzymania zmian klimatycznych, niezdolność do adaptacji do tych zmian, rosnąca liczba katastroficznych zjawisk pogodowych i utrata bioróżnorodności. W  pespektywie 10-letniej znalazły się one na pierwszych czterech miejscach.
[5] Cele te obejmują: wspieranie godziwych dochodów gospodarstw rolnych i ich odporności w całej Unii w celu zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego; zwiększenie zorientowania na rynek i  konkurencyjności, w  tym większe ukierunkowanie na badania naukowe, technologię i  cyfryzację; poprawa pozycji rolników w  łańcuchu wartości; przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, a  także do zrównoważonej produkcji energii; wspieranie zrównoważonego rozwoju i  wydajnego gospodarowania zasobami naturalnymi, takimi jak woda, gleba i  powietrze; przyczynianie się do ochrony różnorodności biologicznej, wzmacnianie usług ekosystemowych oraz ochrona siedlisk i  krajobrazu; przyciąganie młodych rolników i  ułatwianie rozwoju działalności gospodarczej na obszarach wiejskich; promowanie zatrudnienia, wzrostu, włączenia społecznego i  rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich, w  tym biogospodarki i  zrównoważonego leśnictwa; poprawa reakcji rolnictwa UE na potrzeby społeczne dotyczące żywności i  zdrowia, w  tym bezpiecznej, bogatej w  składniki odżywcze i  zrównoważonej żywności, jak też dobrostanu zwierząt oraz cel przekrojowy modernizacja sektora poprzez wspieranie i dzielenie się wiedzą, innowacjami i cyfryzacją w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz zachęcanie do ich wykorzystywania.
[6] Patrz więcej: Pożądana struktura wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej po 2020 roku oraz cele polityki krajowej w świetle wyzwań modernizacyjnych wobec polskiego rolnictwa, Drygas M., Nurzyńska I., EFRWP, IRWiR PAN, Warszawa, 2021.
[7] Płatność była wypłacana na tzw. pierwsze hektary (od 3 do 30 ha).
[8] W kontekście posługiwania się przez wielu polityków i ekspertów pojęciem średniej wielkości dopłaty bezpośredniej do hektara UR, należy podkreślić że ta średnia obejmuje wszystkie wymienione kategorie płatności. Dopiero suma tych składowych stanowi punkt wyjścia dla wyliczenia średniej płatności na hektar, do której tak często odwołują się politycy w debacie o wyrównywaniu dopłat między krajami. Tymczasem tylko część rolników spełnia kryteria, aby skorzystać ze wszystkich rodzajów dopłat.
[10] Według nomenklatury FADN są to tzw. „średnio-małe” gospodarstwa o wielkości ekonomicznej 25-50 tys. euro.
[11] Rolnictwo 4.0 obejmuje szereg technologii, takich jak systemy wspomagania decyzji, aplikacje mobilne, robotyka, sztuczna inteligencja, geolokalizacja, duże zbiory danych, trójwymiarowa wizualizacja, urządzenia autonomiczne i rozszerzona rzeczywistość.
[12] Zgodnie z wynikami wstępnymi FADN za 2022 r.  dochód na pełnozatrudnionego w rodzinnym gospodarstwie rolnym w grupie średnio-duże (50-100 tys. euro wielkości ekonomicznej; średnia ok 45 ha)  wyniosło ponad 163 tys. złotych. Więcej  WS-R2022-IW-www.pdf (fadn.pl)
[13] Tymczasem w przeszłości i pomimo wielu sytuacji kryzysowych w rolnictwie w ostatnich latach, Polska nie wykorzystała w PROW pakietu instrumentów Zarządzania ryzykiem,  Ubezpieczania upraw i zwierząt, czy Stabilizacji dochodów.
[14]Czynsze dzierżawne w Niemczech biją rekordy (2017), https://www.tygodnik-rolniczy.pl/articles/aktualnosci_/czynsze-dzierzawne-w-niemczech-bija-rekordy/ (dostęp 25.01.2020) Niedostateczna oferta dzierżaw gruntów rolnych, na co wskazują np. doświadczenia niektórych landów Zachodnich Niemiec, powoduje kapitalizację dopłat w cenach gruntów rolnych. Jest to zjawisko dość powszechne w UE, jednocześnie mocno krytykowane. Natomiast wysoki udział dzierżawy ziemi rolnej we Francji (63% areału) ogranicza kapitalizację dopłat bezpośrednich w cenach gruntów rolnych, jak i w czynszach dzierżawnych. Negatywnych skutków kapitalizacji dopłat w cenach ziemi rolnej w ramach uproszczonego systemu płatności bezpośrednich doświadcza Polska, co potwierdza 12-krotny wzrost średniej ceny gruntów rolnych w Polsce w latach 2003-2023 (z około 5000 zł/ha w 2003 r. do ponad 60,000 zl/ha w 2023 r.). 
[15] Uwzględniając pomoc przedakcesyjną (SAPARD), ARiMR wypłaciła blisko 385 mld złotych w latach 2002-2022. Kwota ta obejmuje obowiązkowe współfinansowanie z budżetu krajowego Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW), w tym także finansowanie do 2013 r. Uzupełniających Płatności Obszarowych (UPO) uzgodnionych w Traktacie Akcesyjnym.  Najwyższą kwotę płatności (ponad 234 mld złotych), wypłacono rolnikom w ramach różnych mechanizmów wsparcia dochodów
[16] Obowiązki raportowe na podstawie Taksonomii UE (deloitte.com) – dostęp (25/11/2023); choć Taksonomia UE jako taka nie obejmuje obecnie rolnictwa, to fakt że dotyka ona takich sektorów jak transport, czy budownictwo, oddziału również na sektor rolny, dobrowolne raportowanie w ramach strategii ESG (Environmental Social Governanace) w wielu przedsiębiorstwach przetwórstwa spożywczego, w tym w zakresie śladu węglowego produkowanej żywności, będzie coraz silnej oddziaływać na dostawców (rolników) surowców rolnych 

Najnowsze Artykuły

Licznik odwiedzin

10 886 784


Współpraca